یکی از مهم‌ترین اقداماتی که بعد از اتمام جنگ جهانی دوم در تعدادی از کشورها برای توسعه صادرات و کمک به آزادسازی اقتصادی انجام شد، ایجاد مناطق آزاد بود.
باید گفت شکل‌گیری بنادر یا مناطق آزاد ریشه‌ای تاریخی دارد. یکی از مهم‌ترین اقداماتی که بعد از اتمام جنگ جهانی دوم در تعدادی از کشورها برای توسعه صادرات و کمک به آزادسازی اقتصادی انجام گرفت، ایجاد مناطق آزاد بود. حفظ امنیت بازرگانی بین‌المللی و جلوگیری از هجوم دیگران هدف اولیه ایجاد این بنادر بوده است و به همین دلیل این گونه بنادر با دیوارهای دفاعی محصور می‌شده‌اند. بنادر «چالش» و «پیرائوس» نمونه این‌گونه بنادر آزاد در یونان بودند. علاوه بر این، تمایل به افزایش دادوستد را در بنادر آزاد رومی‌ها در جزیره «دلاس» در دریای اژه می‌توان دید.
افزایش تجارت بین مصر، یونان، سوریه، شمال آفریقا، آسیا و رم، بدون دریافت حقوق و عوارض گمرکی، هدف عمده ایجاد بنادر آزاد بود. در راستای همین هدف و موفقیت نسبی بنادر فوق، بنادر دیگری مانند «جنوا»، «ونیز» و «جبل‌الطارق» ایجاد شدند. تراکم سرمایه در نظام تجاری آن روز در زمره اهداف بنادر آزاد قرار می‌گرفت.
در فاصله سده‌های 12 تا 17میلادی شهرها و ایالات کوچک و متعددی در اروپا به وجود آمدند که هر یک در راه تولید و تجارت جهانی با اخذ مالیات و وضع مقررات، محدودیت‌هایی را ایجاد می‌کردند. اعمال سیاست‌های محدود‌کننده در این شهرها و ایالات به افت تقاضا و از رونق افتادن تجارت منجرشد. در مقابل، شهرها و ایالات دیگری بودند که سیاست تجارت آزاد را در مورد تعداد محدودی از کالاها اعمال می‌کردند.
نخستین بندر آزاد تجاری که اهداف تأسیس آن تا حدود زیادی با اهداف مناطق آزاد در مفهوم امروزی تطابق دارد، بندر هامبورگ است که در سال 1888 ایجاد شد. هدف از تأسیس این بندر آزاد، ورود محصولات صنعتی ذکر شد؛ مشروط بر آن‌که این تولیدات از رقابت با صنایع داخل کشور دوری کنند. به‌این ترتیب، روند حرکت این بندر در جهت صادرات مستمر سیاست‌گذاری شد و صنعتی شدن، لازمه گسترش آن به شمار آمد.
موفقیت چشمگیر بندر هامبورگ باعث ایجاد بنادر آزاد دیگری به‌ویژه در اروپا شد. در ادبیات مناطق آزاد تجاری بعد از جنگ جهانی دوم، منطقه آزاد «شانون» در ایرلند که در سال 1959 برپا شد، به‌عنوان نخستین منطقه آزاد به مفهوم جدید آن شناخته می‌شود و به همین دلیل در غالب نوشته‌های بعد از دهه 1970 مبدا ایجاد مناطق آزاد را این بندر می‌دانند؛ چراکه در ایجاد این منطقه، شاید برای نخستین‌بار جذب سرمایه‌های خارجی، انتقال فناوری و ایجاد اشتغال از اهداف مهم تأسیس مناطق آزاد در کشورهای درحال توسعه بوده است.
منبع: روزنامه آسمان آبی