مناطق آزاد اقتصادی که در دولت سازندگی ایجاد شد و مورد توجه همه دولت‌های بعد از آن بوده است، مأموریت دارند تا از طریق جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی، توسعه تجارت با کشورهای همجوار، تسهیل داد‌و‌ستد بین المللی و سرمایه‌گذاری بتوانند نقش سازنده و مثبتی را در اقتصاد منطقه و اقتصاد ملی ایجاد کنند.
سید مرتضی نعمت زاده معاون اجتماعی، فرهنگی و گردشگری سازمان منطقه آزاد اروند در گفتگو با ستاره صبح مأموریت‌های منطقه آزاد اروند را تشریح کرد و گفت: «سازمان منطقه آزاد اروند در تلاش است تا اوضاع منطقه را به لحاظ اقتصادی و اجتماعی بهبود ببخشد و زخم‌های عمیق باقیمانده از دوران جنگ را التیام بخشد». جالب اینکه او معتقد است توسعه انسانی یکی از مهمترین محورها، زیرساخت و پیش‌شرط توسعه اقتصادی است و بر این باور است که می‌شود با توسعه آموزش‌و‌پرورش زیرساخت‌هایی ایجاد کرد که ماندگار، ارزآور و اشتغال‌زا باشد. مشروح این مصاحبه را در پی می‌خوانیم:
نقش منطقه آزاد اروند در ایجاد اشتغال و به تبع آن ایجاد رفاه در منطقه خوزستان چیست؟
دولت در سال 92 شهرهای آبادان و خرمشهر را جزو منطقه آزاد اروند اعلام کردند. یکی از اهداف دربرگیری شهرهای آبادان و خرمشهر در منطقه آزاد اروند این بوده است که سازمان منطقه آزاد اروند بتواند در تحولات اقتصادی، رفاهی، اجتماعی و توسعه انسانی این منطقه اثرگذار باشد. با توجه به اینکه شهرهای آبادان و خرمشهر دو شهری هستند که در جریان جنگ 8 ساله آسیب‌های فراوانی متحمل شده‌اند و پس از جنگ این آسیب‌ها آن‌طورکه باید و شاید جبران نشده است، لذا رئیس جمهور در اولین سفر استانی خود به خوزستان در شهرهای آبادان و خرمشهر اعلام کردند، این دو شهر جزو منطقه آزاد اروند هستند تا از این طریق بتوانند بخشی از توجهات و اهتمامات سازمان منطقه آزاد اروند را برای تأمین امکانات رفاهی، توسعه اجتماعی و انسانی منطقه متمرکز کنند.
لذا سازمان منطقه آزاد اروند علاوه بر مأموریت اقتصادی که در فلسفه تأسیسش به آن تأکید شده است، رسیدگی به مسائل رفاهی و اجتماعی آبادان و خرمشهر نیز در دستور کارش بوده و هست. بنابراین این منطقه یک مؤسسه صرف اقتصادی به شمار نمی‌آید. به همین علت از سال 92 سازمان به شهرهای آبادان و خرمشهر از لحاظ توسعه شهری، توسعه اجتماعی و انسانی خصوصاً در حوزه آموزش‌و‌پرورش، ورزش، کارآفرینی، عمران شهری و کمک به شهرداری‌های این دو شهر توجه و اهتمام ویژه‌ای داشته است.
موضوع اشتغال در منطقه ما در دو سطح از طرف سازمان منطقه آزاد اروند دنبال می‌شود. یکی در سطح کلان، از طریق جذب سرمایه‌گذار و توسعه صنایع و دنبال کردن اجرای طرح‌های بزرگ در منطقه از جمله تأسیس دو کارخانه «فولاد جهان‌آرا» و «فولاد کاوه»، توسعه صنایع پتروشیمی، توسعه بازرگانی خصوصاً فعال‌سازی مرز شلمچه، توسعه مناسبات تجاری با کشور عراق و پروژه‌های بزرگ دیگر که دایره اشتغال و کارآفرینی را در منطقه توسعه داده و در آینده نیز خواهد داد، به کسب و کار در منطقه نیز رونق داده است.
سطح دیگر بحث کارآفرینی از طریق توسعه کسب و کارهای خرد، ترویج فرهنگ کارآفرینی، ترویج آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و حمایت از اشتغال‌های خانگی، صنایع دستی و... است. بنابراین بحث توسعه اشتغال در دو سطح توسعه کلان و خرد مورد اهتمام منطقه آزاد اروند می‌باشد. سازمان منطقه آزاد اروند در 3 سال گذشته از بخش‌های مختلف اشتغال‌زا حمایت ویژه نموده است، طی این مدت در حوزه آموزش و پرورش بیش از 30 میلیارد تومان هزینه کرده تا تحول ساختاری در رویکرد آموزش و پرورش ایجاد شود و توسعه انسانی شکل بگیرد.
همچنین به عنوان نمونه سازمان در حوزه سلامت هزینه‌های زیادی را متحمل شده تا سطح سلامت و بهداشت را به استاندارد قابل قبولی برساند. در حال حاضر گام‌های اساسی اولیه این کارها برداشته شده، قطعاً کارهای زیرساختی تا زمانی که به ثمر برسد و خود را نشان دهد زمان می‌برد، ولی رویکرد زیرساختی منطقه قابل توجه است. این موارد در زمینه ایجاد اشتغال و افزایش سطح رفاه منطقه در کنار فعالیت‌های اقتصادی مورد توجه سازمان بوده است.
وقتی صحبت از قشر کارگر به میان می‌آید مسلماً به مسائل مالی می‌اندیشیم و به حوزه فرهنگی کمتر توجه داریم. سازمان منطقه آزاد اروند در حوزه فرهنگی برای قشر کارگران چه فعالیت‌هایی انجام داده است؟
همان‌طور که عرض کردم یکی از مهمترین رویکردهای منطقه توسعه وحمایت از آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای در منطقه است. با توجه به اینکه هر تحول اقتصادی نیازمند نیروی انسانی متخصص و توانمند است، توسعه آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای یکی از رویکردهای مهم منطقه است. قابلیت‌هایی که در منطقه در این زمینه وجود دارد قابل توجه است. برای فعال کردن این قابلیت‌ها و ارتقاء سطح آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای با شرکت «لویز آلمان» قراردادی امضا و دوره‌های آموزشی تخصصی که مورد نیاز منطقه و صنایع آن است که می‌تواند منجر به دریافت گواهینامه‌های بین‌المللی شود راه‌اندازی شده است.
کسانی که این دوره‌ها را پشت سر بگذارند توانایی این را دارند که علاوه بر بازار کار منطقه و در داخل کشور و در حوزه بین‌المللی به فعالیت بپردازند. همچنین مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای وابسته به سازمان فنی‌و‌حرفه‌ای کشور در منطقه که از امکانات خوبی برخوردارند، در امتداد همین رویکرد مورد توجه و اهتمام سازمان منطقه آزاد اروند قرار دارند، خصوصا که یکی از راهبردهای مهم توسعه منطقه در حوزه اقتصادی در بخش صنعت با توجه به زیرساخت های صنعتی منطقه و بنیه و تجربه یکصدساله آن در عرصه صنعت نفت بوده است، لذا به کارگیری نیرو و کادر متخصص و توانمند بومی نیازمند فراگیری آموزش های فنی است، سازمان منطقه آزاد اروند این آموزش‌ها را به‌صورت شبه رایگان در اختیار داوطلبان قرار داده است.
داوطلبان و علاقه‌مندان بومی می‌توانند تنها با پرداخت 20 درصد از هزینه ها در این دوره‌ها شرکت کنند و 80 درصد از هزینه آن را سازمان منطقه آزاد اروند بر عهده گرفته است. مبلغی هم که از آموزش گیرندگان دریافت می‌شود به واقع به این جهت است که تعهد نسبت به پایبندی در به پایان رساندن و گذراندن کامل دوره‌ها رعایت و حفظ شود.
یکی از حوزه‌هایی که توانایی خوبی برای ایجاد اشتغال دارد، حوزه گردشگری است. نقش منطقه آزاد اروند در توسعه این حوزه چگونه است؟
گردشگری زنجیره به هم پیوسته‌ای است که باید همه حلقه‌های آن به طور کامل در هر منطقه کشور مورد توجه قرار گیرد و تکمیل شود تا این حوزه به عنوان یک فرایند و جریان بتواند بیشترین اثرگذاری را داشته باشد. طبعاً مسأله گردشگری به عنوان یکی از عرصه‌های کارآفرینی زودبازده مورد توجه سازمان است. ما تلاش کردیم از امکاناتی که در منطقه داریم به نحو احسن در راستای بهره‌برداری از این پتانسیل استفاده کنیم. یکی از مهمترین حلقه‌های گردشگری در منطقه ما بازارهای منطقه است.
بازارهای شهرهای آبادان و خرمشهر خصوصاً بازارهای ته‌لنجی و بازارهای معافیت کالای مسافری و بازارهای روز ماهی از برندهای مهم گردشگری منطقه آزاد اروند است که برای منطقه به لحاظ بازار، در سطح استان و حتی در سطح ملی جایگاه ویژه‌ای تعریف کرده است. بازارها در برخی از فصل‌های سال از رونق بیشتری برخوردارند، مثل ایام تعطیلات، نوروز و همچنین در دوره‌ای که شاهد تحرک عظیم 4 میلیون گردشگر تحت عنوان کاروان‌های راهیان نور هستیم.
تلاش داریم تا در چارچوب تعریف استاندارد گردشگر، تعریف جدیدی از راهیان نور در سطح کشور داشته باشیم و با دوستان در ستاد راهیان نور در حال مذاکره هستیم تا گردشگر راهیان نور وقتی وارد منطقه می‌شوند بتوانند علاوه بر اهداف معنوی و الهام گیری از شهیدان و دوران شکوهمند دفاع مقدس که دارند، بتوانند در فعال کردن بازارهای منطقه و در نتیجه رونق بخشیدن به کسب‌و‌کار و توسعه اقتصادی مناطقی که در جنگ آسیب دیده‌اند، نقش مثبتی ایفا کنند و خاطره و احساس بهتری نسبت به رویداد و میهمانان راهیان نور در میان مردم از خود به جای بگذارند.
علاوه بر این، رویکرد و اهتمام نسبت به گردشگری طبیعی با توجه به اینکه یکی از گرایش‌های گردشگری که در سطح جهانی به آن روی آورده شده است، مبحث بوم‌گردی و گردشگری طبیعت یا به عبارت دیگر طبیعت گردی است. تلاش ما در سال‌های اخیر بر این بوده است که علاوه بر تکمیل حلقه‌های گردشگری منطقه از جمله گردشگری دفاع مقدس، گردشگری بازارهای برند منطقه که به آن اشاره کردم، عرصه های گردشگری‌های دیگری را تعریف کنیم که طبیعت‌گردی هم جزو همین برنامه ها خواهد بود.
حوزه گردشگری دیگری نیز تحت عنوان گردشگری شهر موزه نفت یا صنعت نفت در آبادان است که در دستور کار ما قرار گرفته است، چرا که شهر آبادان بر محور صنعت نفت شکل گرفته و آثار تاریخی، فرهنگی، هنری، آموزشی، معماری و صنعتی بسیار زیادی در این شهر وجود دارد که پتانسیل خوبی برای بهره‌برداری از آن در زمینه گردشگری بشمار می آید و در نوع خود یک امکان بالقوه و بالفعل گردشگری است که در نوع خود بی نظیر است. می توانم بگویم که در سطح کلان امکان ایجاد سه شهر موزه گردشگری در منطقه آزاد اروند وجود دارد: شهر موزه آبادان بر محور نفت و صنعت نفت، شهر موزه گردشگری خرمشهر بر محور دفاع مقدس، و شهر باغ گردشگری جزیره مینو(مینوشهر) بر محور طبیعت.
علاوه بر این عرصه‌ها، گردشگری آبی را داریم که به رغم آنکه استان خوزستان پرآب‌ترین استان کشور است، ولی متأسفانه عرصه های آبی تاکنون در زمینه گردشگری مورد بهره برداری حداکثری قرار نگرفته است. به هر روی در تلاش هستیم تا این موارد را برای رشد بازار اقتصادی منطقه به کار بگیریم.
مجموعه اقداماتی که شما برشمردید چه تأثیری در محرومیت‌زدایی و ایجاد رفاه منطقه داشته است؟
هرچند منطقه آزاد اروند در سال 83 تصویب شد و از سال 84 کار خود را آغاز کرد، ولی از آن زمان تا پایان سال 92 گام‌های جدی توسط سازمان منطقه آزاد در جهت توسعه منطقه برداشته نشده بود و این سازمان نقش مهمی هم در زندگی مردم نداشت. از سال 93 سازمان در بهبود وضعیت اجتماعی، اقتصادی، رفاهی و همچنین خدمات شهری در آبادان و خرمشهر فعال شد که در تغییر شرایط زندگی منطقه تأثیر مثبتی داشته است. قطعاً شما می‌دانید که کارهای زیرساختی به سرعت به ثمر نمی‌رسندو در کوتاه مدت حتی به چشم نمی آیند. عمده کارهایی که سازمان آغاز کرده، زیرساختی است، یکی از شاخص‌هایی که نشان‌دهنده اثر مثبت این حرکت است، مسأله کاهش مهاجرت معکوس از منطقه(شهرهای آبادان و خرمشهر) است که در گذشته به علت عدم امید به بهتر شدن شرایط در منطقه جریان داشت.
بازارهایی که در منطقه وجود دارد بهبود پیدا کرده‌اند، مثلاً بازار کنزالمال در خرمشهر تنها در ایام عید نوروز بالغ بر 150 میلیارد تومان گردش مالی داشته است که حاکی از حرکت اقتصادی خوب منطقه است. آبادان و خرمشهر 37 سال است زیر سایه شرایط جنگی قرار داشته و دارد. انتظار داریم اقداماتی که انجام گرفته هرچه زودتر بازخوردی در سطح اجتماع از خود بروز دهد. این نکته قابل توجه است که هنوز قوانین مناطق آزاد به طور کامل در منطقه اروند به اجرا در نیامده است. با محصور شدن منطقه که اخیر به همت معاونت عمرانی سازمان تحقق یافته است انتظار داریم گمرک از مبادی ورودی منطقه به گذرگاه و دروازه های خروجی به سمت سرزمین ملی انتقال یافته و مستقر شوند تا تحول اقتصادی مورد اتظار تحقق یابد.
منطقه آزاد اروند در رابطه با مسائل اجتماعی چه اقداماتی انجام داده است؟
همان‌طور که عرض کردم با توجه به اینکه توسعه انسانی یکی از مهمترین محورهای اساسی توسعه اقتصادی اجتماعی است، لذا زیرساخت آموزش‌و‌پرورش و همچنین آموزش عالی و آموزش فنی و حرفه ای در منطقه به شدت مورد توجه است. ما با ارتباطاتی که با دانشگاه های عراق برقرار کرده ایم، بازار تبادل علمی یا فروش دانش، تخصص و آموزش علمی را در حال ایجاد و فعال ساری آن هستیم.
در عرصه آموزش ابتدایی و متوسطه زیرساخت‌های فرهنگی و آموزشی را به صورت فوق العاده ای توسعه داده‌ایم. در حوزه ورزش گام‌های مهمی در منطقه برداشته شده است. جایگاه ورزش در منطقه در شهرهای آبادان و خرمشهر نسبت به سال‌های پیشین در رتبه‌های استانی و کشوری ،رده‌های بالایی را به خود اختصاص داده‌اند. همان‌طور که می‌دانید یکی از مهترین عواملی که از آسیب‌های اجتماعی می‌کاهد و نشاط را در جامعه توسعه می‌دهد و مانع گسترش پدیده‌های منفی نظیر اعتیاد، بزهکاری، فساد و انحرافات اخلاقی و... می‌شود که متأسفانه در جامعه امروز ما به ویژه برای جوانان تهدیدات جدی به شمار می‌روند. در این حوزه حمایت‌هایی از ورزش آبادان و خرمشهر و همچنین ورزشگاه‌های این دو شهر انجام گرفته است، که از جمله می توان به تأمین سیستم های سرمایشی سالن‌های ورزشی و ارتقاء ظرفیت‌های بهره‌برداری از آن ها، که طی این سال‌ها به دلیل مشکلات اقتصادی و عدم رسیدگی مورد بی‌توجهی بوده و موجب پایین آمدن میزان بازدهی آنها شده است، اشاره کرد.
سعی شده با فراهم آوردن امکان استفاده حداکثری از ظرفیت‌ها یا ایجاد ظرفیت های جدید، این حوزه گسترش یابد. امسال ما شاهد افتتاح استادیوم نفت و گاز اروندان در خرمشهر بودیم که با همکاری شرکت نفت و گاز اروندان ساخته شده و سازمان منطقه آزاد اروند نیز در تکمیل و بهره برداری آن نقش داشته است. بازی‌های لیگ حذفی کشوری در همین استادیوم انجام شد.
برگزاری مسابقات استانی، کشوری، و جهانی در رشته های گوناگون، شخصیت و هویت تازه‌ای را در ورزش برای منطقه و شهرهای آبادان و خرمشهر که روزگاری از کانون پیشرفته ورزشی کشور بوده اند، تعریف کرده است.
در عرصه‌های اجتماعی حمایت از NGOها(نهادهای مدنی) و مؤسساتی که در رابطه با معضل اعتیاد فعالیت دارند، رسیدگی به اقشار آسیب‌پذیر یا آسیب‌دیده نظیر مؤسسات نابینایان، ناشنوایان، کودکان استثنایی، مؤسسات امدادی و... خدمات بسیار زیادی خصوصاً در 2 سال گذشته به مردم ارائه شده که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
از این جهت که در شرایطی که کشور به لحاظ اقتصادی دچار مشکلات مالی بوده، سازمان منطقه آزاد با صرف وقت و هزینه تلاش کرد تا این مؤسسات در منطقه سرپا بمانند و سعی کرد در بهبود وضعیت اجتماعی و رفاهی منطقه و در راستای ادای وظیفه اجتماعی خود حرکت کند، بدین ترتیب یک فرصت طلایی و ارزنده ای را برای شهرهای آبادان و خرمشهر ایجاد کرده است.
در کل سازمان منطقه آزاد اروند در کنار ماموریت کلان ملی و منطقه ای خود در عرصه اقتصادی؛ صنعتی و بازرگانی، پرداختن به مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهرهای خرمشهر و آبادان را جزء اولویت های خود می داند و انتظار دارد تا کلیه های نهادهای ملی کشور و رسانه در این بار سنگینی که بر دوش این سازمان است، در کنار آن و یار و یاور آن باشند.
سازمان منطقه آزاد اروند امید و شاید آخرین امید مردم زجرکشیده و ایثارگر خرمشهر و آبادان برای بازگشت به دوران شکوهمند اقتصادی و اجتماعی گذشته خود بشمار می‌رود، هرگونه ترسیم چهره نادرست در مورد آن، قطعاً خدمت به این مردم تلقی نمی‌شود.