عسلویه؛ مهد انرژی کشور

آقای مهندس یوسفی، چه چشم اندازی در سال 94 برای منطقه ویژه پارس جنوبی در نظر گرفته اید؟
در دوره جدید یکسری اصلاحاتی در منطقه انجام شده است ولی بهدنبال تحقق اهداف از پیش تعیین شده سازمان منطقه ویژه پارس جنوبی هستیم. به همین منظور لازم است توضیح مختصری از منطقه داشته باشم. سازمان منطقه ویژه انرژی پارس در سال 1377 با سازمان مسئولی شرکت ملی نفت ایران تاسیس شد. هدف از ایجاد این منطقه توسعه میدان پارس جنوبی بود، در واقع توسعه اقتصادی با محوریت توسعه میدان گازی پارس جنوبی.

میدان گازی پارس جنوبی در مرز ایران و قطر قرار دارد و 8 درصد گاز دنیا و 50 درصد ذخایر گاز ایران را در خودش جای داده است. از طرفی چون میدان گازی در این منطقه بین ایران قطر مشترک است و قطر هم کشور کوچکی است و برای این گاز برنامه ریزی کرده، البته کشش این مقدار گاز را ندارد. بازار گاز مثل نفت نیست که بتوان با کشتی جابجا کرد و نیاز به لوله کشی دارد. کشور قطر یازده سال قبل از ما شروع به استخراج گاز کرد، به همین دلیل وزارت نفت و جمهوری اسلامی ایران به دنبال گرفتن سهم مردم از این میدان بود. سازمان منطقه ویژه ایجاد شد برای اینکه زیرساخت هایی را در منطقه ایجاد کند که هم وزارت نفت و هم بخش خصوصی بتوانند پالایشگاه هایی را برای برداشت و تصویه گاز منطقه تاسیس کنند، همچنین پتروشیمی هایی را ایجاد کنند برای اینکه بخشی از گاز را که مازاد مصرف داخلی و مصرف صنایع است را به محصولات پتروشیمی برای ایجاد ارزش افزوده تبدیل کند؛ در نتیجه سایر بخش های خصوصی، صنایع پایین دست پتروشیمی ایجاد کنند تا ارزش افزوده را افزایش داده و از خام فروشی جلوگیری شود. منطقه ویژه پارس بسترهایی را فراهم کرد که می تواند نرم افزاری باشد، مثل مقررات که در همه مناطق ویژه و آزاد  بر اساس محور قانون مناطق تجاری و صنعتی است که تسهیلاتی را برای سرمایه گذاران ایجاد می کند و یا می تواند سخت افزاری باشد مثل ایجاد راه، فرودگاه، بنادر و امنیت و انتظامات و به طور کلی یک فضای شهری و ایجاد تسهیلات زیر بنایی مثل آب، برق و گاز. در حوزه گاز، از 29 فاز استاندارد گازی پیش بینی شده در پارس جنوبی، هر فاز یک میلیارد فوت مکعب است. از این تعداد معادل 13 فاز در غالب شش پالایشگاه در حال بهره برداری است و مابقی نیز در حال ساخت هستند که در حوزه دریا و خشکی پیشرفت متوسط 70 درصد را دارند. بعد از آن فاز 12 پارس جنوبی است که بیش از 80 میلیون متر مکعب ظرفیت دارند که در روزهای پایانی سال 93 توسط ریاست محترم جمهوری افتتاح شد و به بهره برداری رسید. در حوزه پتروشیمی، تقریبا 30 پتروشیمی در این منطقه فعال هستند که 12 پتروشیمی به تولید رسیده و مابقی در حال ساخت و نزدیک به بهره برداری هستند.در حوزه میعانات گازی که  یک محصول جانبی است، غیر از صادرات و برای جلوگیری از خام فروشی، بخش عمده از آنها در محله پارس یک شهرستان عسلویه است برای تولید بنزین به پالایشگاه خلیج فارس در بندر عباس ارسال می شود و مابقی در شهرستان کنگان جذب سرمایه ای توسط بخش انجام شده که شامل 8 پالایشگاه 60 هزار بشکه ای جذب سرمایه شده  است. قرار است تا چهار سال آینده پالایشگاه احداث کنند.در تمام سال های گذشته از سال 80 که به  بهره برداری رسیدیم تا سال 92 جمعا 70 متر مکعب گاز در روز تولید گاز داشتیم، در سال 93 بیش از 100میلیون متر مکعب تولید گاز اضافه شد و در واقع عملکرد سال 93، بیش از 33 درصد کل سال های گذشته است. بیش از یک سوم کل گازی که در سال های گذشته تولید شده بود در سال گذشته به آن اضافه شد.چشم انداز ما در حوزه این است که عدد 400 میلیون متر مکعب تولید گاز را به 800 میلیون متر مکعب در روز برسانیم، به طبع آن افزایش میعانات نفتی، گوگرد ، LPG و سایر محصولات پتروشیمی در منطقه را خواهیم داشت.انتظار داریم محصولات پتروشیمی به حدود 30 میلیون تن در سال برسد. این ها چشم انداز منطقه به لحاظ اقتصادی است.اگر بخواهیم چشم انداز منطقه را به دلار معادل سازی کنیم، برنامه منطقه ویژه پارس این است که بتواند در سال با فرض قیمت نفت 50 دلار 120 میلیارد دلار برای کشور درآمد خواهد داشت.  

چه میزان اشتغالزایی در منطقه ایجاد شده است؟چه تعداد از شاغلین بومی هستند؟
بستگی به نوع و زمان پروژها و ساخت پالایشگاه ها دارد، ممکن از در یک فاز پانزده هزار نیروی کار داشته باشیم ولی زمان بهره برداری به سه هزار نفر برسد. بنابراین آمار اشتغال ما در منطقه متغیر است.عدد صد هزار نفر را در منطقه داشتیم، همینظور پنجاه هزار نفر در زمان رکود سال 88 و در حال حاضر هم عددی حدود 79 هزار نفر مشغول به کار هستند.

نیروها اکثرا بومی هستند؟
دولت مقرراتی مصوب کرده که برویم به سمت توانمندسازی نیروی انسانی تا سهم نیروهای بومی در پروژه ها به حدود 50 درصد برسد. تا الان آنچه در سال های گذشته رخ داده این عدد بین 20 تا 30 درصد متغیر بوده است. در حال حاضر سهم شاغلین بومی در منطقه 30 درصد است.  موانعی برای سهم شاغلین بومی وجود دارد، از جمله این موارد صنایع است، چون آنها صنعت هستند و تخصص های خاص خودشان را می خواهند، پس به موازات این تخصص ها زیرساخت هایی در منطقه باید ایجاد شود که فارغ التحصیل و نیروی کار ماهر در آن رشته به صورت حرفه ای یا فنی تربیت شوند. ما برای حل این مسئله از چند جبهه وارد شدیم که شامل امضاء تفاهم نامه با سازمان فنی و حرفه ای که در غالب دو تفاهم نامه 6 و 8 میلیارد تومان بوده است؛ الان هم در حال زمینه سازی امضاء تفاهم نامه جدید 26 میلیارد تومان با سازمان فنی و حرفه ای هستیم. موضوع این تفاهم نامه ها این است که ما مراکز فنی و حرفه ای را در استان ایجاد و تجهیز کنیم و سازمان فنی و حرفه ای هم مهارت های مورد نیاز صنعت نفت و پتروشیمی و صنایعی که در منطقه پارس کاربرد دارند را به نیروهای محلی آموزش دهد تا زمانی که صنایع مستقر در منطقه بخواهند نیرو جذب کنند متناسب با مهارت مورد نیاز، نیروی ماهر در منطقه وجود داشته باشد تا نیاز نباشد از سایر مناطق جذب نیرو داشته باشند.
نیازسنجی ها انجام شده و الان هم در مرحله اجرا است. در حال حاضر هم حدود چهار هزار نفر از این آموزش ها بهره مند شده اند.البته این بخش مهارتی بود، صنعت نفت با دانشگاه های استان مثل دانشگاه خلیج فارس در بوشهر و دانشگاه نفت و گاز و پتروشیمی همکاری دارد که مهندسی شیمی لیسانس، فوق لیسانس و مهندسی برق  فارغ التحصیل شده اند. در منطقه پارس جنوبی دانشگاه علی کاربردی تاسیس کردیم، از مهر پذیرش دانشجو آغاز شد و بیش از دو هزار دانشجو در رشته های صنعتی مورد نیاز منطقه حضور دارند.اخیرا هم از محل صرفه جویی بودجه های جاری، کلاس های آمادگی کنکور برای دختران و پسران برگزار کردیم تا بتوانند با رشته بهتری در دانشگاه قبول شوند.

ما هیچ تعهدی برای جذب نیرو از این دانشگاه ها نداریم؛ بلکه بنا را بر این گذاشتیم که اقتصاد یک فضای رقابتی است و هر کارفرمایی، مال است تا نیروی کار آزموده محلی که هزینه های جانبی کمتر است جذب کند. بر همین اساس اداره ای به نام آموزش توانمندسازی نیروی انسانی ایجاد کردیم که بخشی از وظایف آن آموزش مهارت ها است و بخش دیگر کارآفرینی برای خانواده ها است.کار بعدی و مهمی که در سال گذشته انجام شد این بود که سازمان منطقه ویژه برخلاف سایر مناطق ویژه از زمان تاسیس در آمد هزینه ای نبوده  است؛ یعنی قبل از این از وزارت نفت بودجه می گرفته و زیرساخت ایجاد می کرد و رایگان در اختیار سازمان ها قرار می داده و فقط یک سازمان مصرف کننده بود. خوشبختانه در دوره مدیرت جدید و براساس الگوی اقتصادی نوین و با همکاری دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، سازمان را معادل سازی کردیم با سایر مناطق ویژه، تعرفه ها تصویب شد و مورد تایید دبیرخانه شورایعالی قرار گرفت و در دولت مصوب و ابلاغ شد. در حال حاضر سازمان منطقه ویژه انرژی پارس از یک سازمان بودجه خور تبدیل شده به یک سازمانی که درآمد هزینه دارد. در قدم اول؛ در سال 93 حدود 150 میلیارد تومان نقدینگی داشتیم در حالی که در سال های قبل از 5 میلیارد تا حداکثر 15 میلیارد تومان در سال 92 بود. در سال 94 این عدد از 200 میلیارد تومان خواهد گذشت.

اقدام بعدی؛ منطقه ویژه انرژی پارس اگر چه مصوبه شد و قرار بود برای سرمایه گذاران تسهیلات در نظر بگیرد اما به دلیل مسائل محلی نتوانستند این منطقه را به لحاظ گمرکی محصور کنند؛ تا دروازه گمرکی ورودی و خروجی محدود شوند تا بروکراسی در منطقه، رفت و آمده کالا و بده بستان های بین فازی کاهش یابد. منطقه ای که قرار بوده تنها سه دروازه گمرکی داشته باشد، در سال 93 با 87 دروازه گمرکی مواجه شدیم. در سال گذشته در محدوده پتروشیمی 36 دورازه گمرکی را حذف کردیم و تبدیل کردیم به دو دروازه گمرکی. الان پتروشیمی های ما به راحتی می توانند کالا به یکدیگر انتقال دهیم، بدون هزینه و بروکراسی اضافی.

میزان صادرات کالا از منطقه چقدر بوده است؟
در سال گذشته 26 درصد افزایش سرمایه نسبت به سال 92 داشتیم. در سال 93 نیز 18 میلیارد دلار صادرات غیر نفتی از منطقه انجام شد، البته منهای صادرات گاز؛ که از این میزان 10 میلیارد دلار میعانات و 8 میلیارد دلار کالای غیر نفتی را شامل شد.

چه میزان واردات داشتید؟

سال گذشته 1.7 میلیارد دلار واردات تجهیزات و ماشین آلات به منطقه ویژه انرژی پارس داشتیم، به لحاظ توناژ هم 250 هزار تن.

حضور سرمایه گذاران در منطقه را چگونه ارزیابی می کنید؟
در حوزه سرمایه گذاری در بخش خصوصی، سرمایه گذاری در زمینه میعانات گازی و اتان زدایی صورت گرفت. با وجود تحریم ها، در سال 93 موفق شدیم سه میلیارد دلار برای میعانات گازی، یک و نیم میلیارد دلار برای اتان زدایی فاز 12، حدود پانصد میلیون دلار برای سرمایه گذاری های متفرقه و پنج میلیارد دلار هم برای سرمایه گذاری های قطعی در منطقه داشتیم، البته منهای سرمایه گذاری های وزارت نفت.

در حوزه محیط زیست چه اقداماتی در منطقه انجام شده است؟
محیط زیست دغدغه مهم دولت است و ریاست محترم جمهوری، وزیر محترم نفت و خانم ابتکار که در سال 93 دوبار به منطقه ویژه انرژی پارس سفر کردند براین موضوع تاکید داشتند. همه مسئولین زمانی که به منطقه سفر می کنند یکی از دغدغه هایشان این است که باید در کنار فعالیت های صنعتی مراقب حفظ محیط زیست باشیم.
به همین دلیل سازمان منطقه ویژه انرژی پارس یکسری تقسیم بندی ها در منطقه انجام داده، یک بخشی که آلودگی هوا را شامل می شود، به فولدینگ مشعل ها مربوط می شود. همانطور که می دانید پالایشگاه های ما با مشعل طراحی شدند، در سال گذشته موفق شدیم در کمیته ای که آقای وزیرنفت به ریاست بنده برگزار شد، با کمک همکاران در بعضی از پالایشگاه ها میزان گازی که به سمت مشعل می رود را تا 50 درصد کاهش دهیم. از آن مهمتر میزان گوگردی که به سمت فلر می رود، بستگی به بازدهی واحد گوگردزدایی دارد، یعنی اگر آن واحد خوب کار کند اکثر گوگرد را گاز جدا می کند و به گوگرد جامد تبدیل می کند ولی اگر خوب کار نکند می سوزد و آلایندگی ایجاد می کند. سال گذشته همکاران موفق شدند این میزان را تا 5 درصد کاهش دهند. در منطقه عسلویه انبارهای رو بازی هستند که گوگردها را در آنجا نگهداری می کنند و باد هم اینهارو در اطراف پراکنده می کند و آلودگی ایجاد می کند. به همین منظور انبار مکانیزه احداث شد و در روز زمین پاک این انبار را افتتاح کردیم. انبارگیری آغاز شده و تا الان طبق آمار حدود هفتصد تن گوگرد در آنجا دپو شده است و توسط نقاله هایی مستقیم در خود کشتی داخل محفظه کشتی بارگیری و جدا می شود. در زمینه آلودگی دریا، شرکت ها در زمینه تصفیه آبهای بیولوژیک و صنعتی اقداماتی انجام دادند و اطمینان داریم که آبهایی که وارد دریا می شود بدون مواد خطرناک برای آبزیان است.
جامعه محلی را در زمینه حفظ محیط زیست مشارکت دادیم، همانطور که می دانید منطقه عسلویه پارک ملی نای بند را در خودش دارد که ثبت جهانی شده، جنگل های حرا و ... . NGO ها را دخالت دادیم و بیش از سه همایش برگزار کردیم، منطقه را پهنه بندی کردیم و هر بخش را به صورت شریکی واگذار کردیم از سپاه گرفته تا شرکت نفت و ... .
در سال 93 چهل میلیارد تومان برای پروژه های عام المنفعه هزینه کردیم و در حالی که در مجموع سال های 92 و 93 این عدد 75 میلیارد تومان بود. در آخرین اقدام هم آب شهر نخل تقی به شبکه سراسری استان متصل شد. 
سال 93، سال پر کار و موفقی بود، طبق دستور آقای زنگنه برای جلوگیری از آلودگی هوا دستور احداث فضای سبز دادند که تا الان 730 هکتار در فضاهای عمومی و حدود 500 هکتار در فضاهای اختصاصی فضای سبز در منطقه و جود دارد و در نظر داریم این میزان را به 3500 هکتار ارتقاء نماییم.
در این زمینه از جناب آقای مهندس ترکان و تجربیات ایشان در زمینه نفت و گاز برای تحقق اهداف منطقه کمک گرفتیم.

با وجود حضور افراد مختلف با فرهنگ های مختلف به منطقه ویژه پارس برای حفظ فرهنگ آن جامعه چه اقداماتی انجام شده است؟
منطقه ای که با خودش عنوان پایتخت انرژی کشور را یدک می کشد نمی تواند محل تجمع قومیت های مختلف نباشد. بالاخره ظرفیت پارس جنوبی که هر فاز حدود یک درصد درآمد ناخالص ملی را تحت الشعاع قرار می دهد، نمی تواند به نیروکار بومی اتکا داشته باشد. بیست سال گذشته دختران تحصیل کرده انگشت شمار بودند ولی الان ما دکتر خانم، معلم و ... داریم و در اجتماع مدعی هستند.  
پارس جنوبی مهمتر از سایر نقاط ایران است. اگر نفت تمام کشور را حساب کنید، مثلا 320 میلیارد دلاری که عرض کردم، این در اقتصاد کشور بسیار قابل توجه است، حیف است که در کنار مناطق ویژه دیگر قرار بگیرد. پارس جنوبی حدود 42 هزار هکتار وسعت دارد و قرار است 320 میلیارد دلار در آمد اقتصادی داشته باشد.
منطقه ویژه پارس جنوبی استحقاق این را دارد که همه سازمان ها از وزارت اقتصادی نفت، وزارت صنعت، معدن تجارت در بخش پشتیبانی صنعتی، بانک مرکزی در بخش پشتیبانی مالی احساس کنند که اگر پارس جنوبی را رشد دهند،تغییر چشمگیری در اقتصاد کشور ایجاد خواهد شد. 

آیا برنامه ای برای احداث فاز جدید در منطقه دارید؟
خیر. همانطور که عرض کردم پارس جنوبی دارای 29 فاز است که در غالب 24 فاز شماره ای آنها را توسعه می دهیم. تکمیل این فاز ها شروع شده، بخشی به نتیجه رسیده و بخشی هم تا 70 درصد انجام شده است؛ پس اولویت سازمان منطقه ویژه انرژی پارس تکمیل فازها تا پایان سال 96 است و برای تکمیل آنها هم نیاز به سرمایه و پول است. از تکمیل آن فاز ها دو سود می بریم،یکی اینکه از سهم ما که کشور قطر می برد برداشت می کنیم و از طرفی درآمد سنگینی را برای کشور ایجاد خواهیم کرد. این در فاز های گازی است، در بخش پتروشیمی این کار در دست بخش خصوصی است. سازمان این ظرفیت را دارد که هر تعداد بخش خصوصی در حوزه صنایع پایین دست فعالیت کند، زیرساخت در اختیارشان قرار دهیم. ما در منطقه امکانات خوبی داریم، وجود فرودگاهی که ظرفیت جابجایی یک میلیون مسافر در سال را دارد، بندری که در خلیج فارس بی نظیر است، بندری با این ظرفیت آبخور که کشتی هایی با تناژ بالا بتوانند به راحتی پهلو گیری کنند و همچنین و جود این تعداد پست اسکله. پارس شمالی را هم در منظقه داریم ولی به دلیل اینکه شریکی ندارد، وزارت نفت تعجیلی در راه اندازی آن ندارد؛ البته در حال احداث زیر ساخت ها و احداث بنادر هستیم که انشاا... پارس شمالی  را توسعه دهیم. 

منبع: ماهنامه آغاز