لنج سازي؛ ميراثي کهن اما در حال فراموشي

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری هرمزگان می گوید: قدمت ساخت شناورهای چوبی در هرمزگان به 3هزار سال پیش می رسد.
نوروزی می افزاید: ساخت شناورهای چوبی یکی از صنایع دستی هرمزگان است.
رئیس اداره میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد قشم هم می گوید: کشتی های چوبی که در جنوب به لنج یا جُهاز مشهورند کاربرد باربری و صیادی داشتند.
دشتی زاده می افزاید: ساکنان بنادر و جزایر خلیج فارس از گذشته با لنج های بادبانی به شهرهای بمبئی، بصره و کشورهای شرق آفریقا و تانزانیا سفر یکساله کرده و تجارت می کردند.
وی می گوید: صنعت لنج سازی دارای پیشینه فرهنگی غنی است و می توان شعرهایی که زنان هنگام بازگشت از دریا می خوانند و فرهنگ ارتباط جاشوها[ملوان ها] و ناخداها با دریا را جزء میراث ناملموس حاصل از این صنعت بیان کرد.
گرچه در طول تاریخ در بیشتر شهرهای استان هرمزگان صدای چکش جاشوها می آمد اما اکنون این تلاش تنها از چند نقطه محدود از این خطه بر می خیزد.
کارشناس مسئول اداره مرکزی بازرسی و ثبت شناوراداره کل بنادرو دریانوردی هرمزگان می گوید: فعالیت لنج سازان یا جاشوها در روستای گوران در جزیره قشم، بندرلافت و بندرکنگ تا کنون توانسته است این صنعت را زنده نگه دارد.
مهمترین مرکز لنج سازی در هرمزگان بندرکنگ است که در طول تاریخ به بندردریانوردان شهرت داشته است.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری هرمزگان می گوید: در جریان جنگ جهانی دوم ، لنج بوم مسی دریانوردان کنگی در مسیر حرکت به افریقا با شلیک زیر دریایی ژاپنی در سال 1944 میلادی غرق شد که 32 سرنشین آن غرق و32 نفر دیگر نجات یافتند.
در این بندر به سرپرستی ملاحان برجسته کنگی کالاهای تجارتی مانند خرما، جوز، لوز و سجاده به هند ، آفریقا و کنیا می‌بردند و از آنجا چوب، چای و پارچه به بندر کنگ می‌آوردند.
اما مدتی است با آمدن لنج های فایبرگلاسی، ساخت لنج های چوبی از رونق افتاده است و این هنر مردان هرمزگانی در حال فراموشی است.
به گفته کارشناس مسئول اداره مرکزی بازرسی و ثبت شناوربنادرو دریانوردی هرمزگان از 32 کارگاه لنج سازی موجود در سال80، اکنون7 کارگاه فعال است.
جناب می افزاید:سال 83 طبق مصوبه بنادر و دریانوردی به منظور نوسازی شناورهای سنتی ساخت هر لنج چوبی جدید منوط به از رده خارج کردن یک شناور فرسوده بود.
وی می گوید: سال 88 بدلیل نوسازی ناوگان حمل و نقل این شرط جایگزینی حذف شد.
اما این اقدام سازمان بنادر و دریانوردی باعث شد تا بسیاری از کارگاه های لنج سازی چوبی از رونق بیفتند.
یکی از لنج سازان شهرستان جاسک می گوید: این تصمیم از سوی سازمان بنادر و دریانوردی خط بطلانی بر این صنعت کشید و بسیاری را بیکار کرد.
آبکار می افزاید: چندی پیش عده ای از کشور کویت به بندرلنگه آمدند و یک لنج فرسوده را به کویت برده و در معرض تماشا قرار دادند که این نشان از توجه ویژه آنها به این صنعت است.
صاحب کارگاه لنج سازی بندرکنگ هم می گوید: گرانی اجناس از دیگر مشکلات این صنعت است.
ابراهیمی که بزرگترین لنج چوبی کشور با ظرفیت هزار و 500 تن را می سازد می گوید: زمانی در کنگ هفت لنج‎سازی فعال بود اما اکنون کارگاه لنج‎سازی‎ام تنها بازمانده لنج‎سازی‎ها در بندر کنگ است .
به گفته این جاشوی کنگی چوب مورد نیاز برای ساخت لنج از هند و سنگاپور وارد می شود که الان بسیار گران شده است.
وی که دو لنج چوبی را برای کشور قطر ساخته است می گوید: ساخت هر شناور چوبی دو سال طول می کشد.
ابراهیمی با بیان اینکه بیشتر سفارشات در حال ساخت لنج سازی اش مربوط به سال‎های گذشته است می گوید: 9 لنج با حدود 70 درصد پیشرفت در این کارگاه در حال ساخت است.
وی عمر طولانی لنج های چوبی را 120تا 200 سال ذکر می کند.
کارشناس مسئول اداره مرکزی بازرسی و ثبت شناوربنادرو دریانوردی هرمزگان می گوید: استقبال از ساخت لنج چوبی در کشور به دلیل ایمنی پایین آن کم شده است.
جناب می افزاید: پارسال از 280 مجوز ساخت شناور در هرمزگان دو فقره مربوط به ساخت شناور چوبی بوده است.
وی مدت زمان طولانی ساخت،ایمنی و استحکام کم وسنتی بودن نقشه ساخت را از معایب لنج های چوبی اعلام می کند.
کارشناس مسئول اداره مرکزی بازرسی و ثبت شناوربنادرو دریانوردی هرمزگان با بیان اینکه اکنون هیچ محدودیتی برای ساخت لنج های چوبی وجود ندارد می گوید: علاقه صیادان به شناورهای فایبرگلاسی موجب جایگزینی آن بجای لنج های چوبی شده است.
آنچه مسلم است این صنایع دستی هرمزگان که ارزش تاریخی بسیاری دارد در مقابل مدرن بودن رقیبش در حال نابودی است.
اما معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری هرمزگان می گوید: در سال 2011 دانش ساخت و دریانوردی با لنج سنتی خلیج فارس به عنوان هشتمین اثر ناملموس ایرانی به ثبت جهانی رسید تا این هنر مردان جنوب حفظ شود.

منبع: واحد مرکزی خبر