تفکر ایجاد مناطق آزاد تجاری در ایران به عنوان گریزگاهی از اقتصاد بسته دولتی در اواخر دهه۴۰ شکل گرفت که در نهایت هم پس از تمام این سال‌ها و بررسی و مطالعات متعدد درحال‌حاضر ۷ منطقه آزاد در کشور وجود دارد.
این مناطق در اصل برای توسعه تجارت کشور تلقی می‌شوند که بسیاری از آنها مانند منطقه آزاد اروند دارای مزیت‌های تجاری و حمل‌و نقلی هستند که توجه بیشتری را از سوی دولت و بخش خصوصی می‌طلبد.
منطقه آزاد اروند در شمال غربی خلیج فارس به وسعت ۱۷۲ کیلومتر مربع در محل تلاقی دو رودخانه اروندرود و کارون و دارای مرز مشترک با کشور عراق است که با داشتن ظرفیت حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های اروندرود که آن را در زمره مناطق مهم کشور قرار داده است، امکان تردد کشتی به ویژه کشتی‌های غول‌پیکر بوده که پیش از آغاز جنگ ایران و عراق در این رودخانه آمد و شد داشتند. به اعتقاد کارشناسان بخش قابل توجهی از صادرات و واردات کشور از طریق این بندر انجام می‌شود تا جایی که دولت با ایجاد یک منطقه آزاد با نام «اروند» اقدام به تسهیل روند تجارت ایران با کشورهای دیگر کرد.
اروند مزیت ترانزیتی خوبی دارد
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد اروند نیز به تازگی اروند را نقطه اتصال تجارت شرق به غرب جهان دانست و اظهار کرد: در نقشه تجاری جهان، دو کریدور تجاری و ترانزیت مهم بین‌المللی وجود دارد که یکی کریدور شرق به غرب آسیا و دیگری کریدور جنوب به شمال است و تقاطع این دو کریدور، منطقه آزاد اروند در شمال غرب خلیج فارس است. اسماعیل زمانی در نشست خبری خود با اصحاب رسانه با اشاره به مزیت‌های منطقه آزاد اروند تصریح کرد: این منطقه از مزیت‌های بسیاری مانند موقعیت ویژه جغرافیایی، نقش کانال‌های ترانزیتی و استراتژیکی، قرار گرفتن در تلاقی مسیرهای تجارتی و دسترسی آب‌های بین‌المللی و نیز مجاورت با بصره به‌عنوان دومین استان بزرگ عراق و دروازه ورود تجارت به این کشور و منطقه مدیترانه برخوردار است. وی با بیان اینکه منطقه آزاد اروند در شمال غرب خلیج فارس و آبراه اصلی آن که از مزیت ترانزیت و تجارت برخوردار است، واقع شده، افزود: این در حالی است که جنوب خلیج فارس شامل کشورهای امیرنشین است. به گفته زمانی، هر که بخواهد نقشی در اقتصاد بین‌المللی داشته باشد و از امتیاز بزرگترین حوزه انرژی جهان نیز برخوردار شود، منطقه آزاد اروند را برای سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کند. مدیرعامل سازمان منطقه آزاد اروند بزرگترین حوزه انرژی جهان را شامل مناطق جنوب غرب ایران، جنوب عراق، کویت، شمال عربستان و شمال خلیج فارس برشمرد و افزود: این حوزه قابل چشم‌پوشی برای هیچ سرمایه‌گذار، سیاستمدار و اقتصاددانی نیست و در کانون توجه همه سرمایه‌گذاران بین‌المللی قرار گرفته است که بزرگترین مزیت این منطقه قلمداد می‌شود.
بستری برای حمل‌ونقل کشور
وی با اشاره به ظرفیت‌های اقتصادی منطقه آزاد اروند گفت: اروند با دارا بودن آبراه که مسیر عبور کشتی‌های بزرگ است، بستری برای حمل‌ونقل دریایی کشور محسوب می‌شود اما اکنون به دلیل بی‌توجهی به لایروبی این منطقه، رفت و آمد کشتی‌های سنگین با مشکل مواجه است. زمانی با بیان اینکه در دولت‌های نهم و دهم توجه خاصی به این منطقه نشده اما دولت تدبیر و امید توجه ویژه‌ای به این منطقه داشته است، افزود: در دولت یازدهم تصمیم گرفته شد که حوزه جغرافیایی منطقه آزاد اروند به کل شهرهای آبادان و خرمشهر توسعه پیدا کند تا این دو شهر بتوانند سهم بیشتری از مزیت‌های این منطقه داشته باشند. رییس هیات مدیره سازمان منطقه آزاد اروند گفت: پس از جنگ بازسازی و نوسازی واحدهای مسکونی، طرح‌های اقتصادی و زیرساختی منطقه تحت‌الشعاع قرار گرفت اما اکنون طرح‌های اقتصادی در اولویت برنامه‌های ما قرار گرفته است. زمانی با بیان اینکه درحال‌حاضر سرمایه‌گذاری‌های متعددی در این منطقه انجام شده است، تصریح کرد: در حوزه عمرانی بیشترین سرمایه‌گذاری معطوف به زیرساخت راه، فرودگاه و بندر بوده است به طوری‌که با سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد تومانی فرودگاه آبادان، این منطقه در شرایط مطلوبی قرار گرفته و سرمایه‌گذاری کلان نیز نوسازی و بهسازی مناسبی برای بیمارستان‌های منطقه به ارمغان آورده است. به گفته وی همچنین سرمایه‌گذاری‌های مناسبی در بخش‌هایی مانند فولاد، آلومینیوم و طرح‌های پتروشیمی منطقه در حال پیگیری است.
رونق تولید و اشتغال
رییس هیات مدیره سازمان منطقه آزاد اروند درباره جذب سرمایه‌گذاری در این منطقه گفت: در حال ایجاد فضای مناسب برای تبلیغ و جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی هستیم تا با توجه به ظرفیت‌های بالقوه این منطقه تولید و اشتغال را رونق دهیم. وی با بیان اینکه اروند با تحت تاثیر قرار دادن بازارهای اطراف خود و افزایش امکانات می‌تواند راه نجات اقتصاد کشور در شرایط تحریم باشد، ادامه داد: با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی منطقه قادر خواهیم بود تولید و اشتغال را به عنوان مولفه‌های مهم اقتصادی گسترش دهیم تا بر تحریم‌ها هم غلبه کنیم. زمانی اظهار کرد: قرار گرفتن در جنوب غرب ایران و در محدوده دو شهر آبادان و خرمشهر و برخورداری از بزرگترین پالایشگاه و بندر مهم کشور، منطقه آزاد اروند را به یکی از مهم‌ترین مناطق آزاد کشور تبدیل کرده است. وی همچنین مهم‌ترین هدف فعالیت منطقه آزاد اروند را جهت‌گیری در سطح کلان و آماده‌سازی بستر سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولیدی برای رویارویی اثربخش با شرایط مختلف و مبتنی بر برنامه‌ریزی و طراحی ساختارهای متناسب اقتصادی عنوان کرد. رییس هیات مدیره منطقه آزاد اروند افزود: تلاش ما این است که با حضور فعال در تمامی عرصه‌های اقتصادی نقش موثر و سازنده‌ای در بهبود و بهسازی فضای کسب‌وکار ایفا کرده و به عنوان یکی از مناطق آزاد هفت‌گانه کشور، برای توسعه اقتصادی، عمرانی و سرمایه‌گذاری ایران گام برداریم.
ضرورت حضور پررنگ بخش خصوصی
رییس اتاق بازرگانی تهران نیز با تاکید بر اینکه احیای دوباره اروندرود مهم‌ترین اتفاقی است که می‌تواند با هدف کسب منافعی برای کشور انجام شود، اظهار کرد: فعالسازی اروند، نخست نیازمند هماهنگی و توافق میان دو کشور عراق و ایران و سپس هماهنگی میان سازمان بنادر و منطقه آزاد اروند است.
یحیی آل‌اسحاق در گفت‌وگو با صمت با بیان اینکه احیای منطقه آزاد اروند به زیرساخت‌هایی مانند تجهیزات و امکانات بندری، فضاهای اداری، انبارها، استقرار گمرک، اسکله‌ها و بسیاری از امور زیربنایی نیاز دارد، تصریح کرد: به روز کردن تجهیزات و همگام شدن با فناوری‌های روز دنیا ضرورتی است که باید برای احیای این بندر در نظر گرفت. به گفته وی برای رونق اقتصاد کشور باید تولید و تجارت کشور توسعه یابد. در این میان احیای مناطق استراتژیک و تجاری کشور مانند منطقه آزاد اروند ضرورتی دوچندان پیدا می‌کند چراکه برای رشد تجاری باید ترانزیت، ترانشیپ و بخش‌های مرتبط دیگر فعال باشد. رییس اتاق مشترک ایران و عراق افزود: در احیای اروند، بخش خصوصی و جذب سرمایه‌گذاری‌های کافی می‌تواند تاثیر بسزایی در این بندر داشته باشد و این در حالی است که بخش خصوصی به ویژه بومیان منطقه به‌دلیل رونق کسب‌وکار و اشتغالزایی که احیای اروند با خود به همراه دارد، تمایل زیادی برای سرمایه‌گذاری دارند. رییس اتاق بازرگانی تهران با تاکید براینکه دولت باید مسئولیت تام به بخش خصوصی دهد و ورود سرمایه‌گذار را تسهیل کند، گفت: با این اقدام علاوه بر بخش خصوصی می‌توان شاهد حضور شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد اروند بود که در نهایت کمک بسیاری در توسعه تجارت و حمل‌ونقل خواهد کرد.
کشتی‌های غرق‌شده در اروند
موضوع دیگری که در این منطقه وجود دارد موقعیت مناسب آن برای رفت و آمد کشتی‌های غول‌پیکر است که متاسفانه چند سالی است بر سر پاکسازی و لایروبی این مناطق، ایران و عراق به جمع‌بندی مناسبی نرسیده‌اند. عضو کمیسیون عمران اتاق بازرگانی خرمشهر در این‌باره اظهار کرد: تنها مشکل کنونی اروندرود، وجود مغروقه‌هاست که نیاز به لایروبی دارد و در صورتی که این اقدام انجام می‌شد، سال‌های پیش کشتی‌های غول‌پیکر امکان تردد در این رودخانه را داشتند. محمدجواد مومن به صمت گفت: برخورداری از امکانات بندری و مسیرهای دسترسی مناسب از ویژگی‌های مهم اروند است که البته این منطقه نزدیک‌ترین مسیر به مرکز کشور را هم دراختیار دارد. به گفته وی همچنین دسترسی به حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی موجب می‌شود که سرعت عمل و صرفه‌جویی در زمان برای حمل کالا، این بندر را در جایگاهی متمایز از بنادر دیگر قرار دهد.
برگ دیگری از مزیت‌ها
مومن تصریح کرد: در صورت فعالسازی اروند، مسیر واردات به کشور عراق بسیار کوتاه خواهد شد و کالاهای چینی در زمان و مسافت کوتاه‌تری به عراق و دیگر کشورهای همسایه خواهد رسید. عضو کمیسیون عمران اتاق بازرگانی خرمشهر با اشاره به شناور شدن کشتی‌ها در آب شیرین گفت: یکی دیگر از مزیت‌های منحصر به فرد اروندرود، شور نبودن آب آن است که کشتی‌ها با حرکت در این مسیر نیاز به تمیز کردن رسوبات ناشی از حرکت در آب شور ندارند به همین دلیل کشتی‌های با عمر بالاتر می‌توانند دراین رودخانه تردد کنند.
منبع" گس