آشنایی با جاذبه های تاریخی شهر حریره کیش

آنچه امروز از این شهر بر جای مانده حجمی از معماری شهری است ، اما اتاق‌ها و پوشش‌ها و سقف‌های آن به مرور زمان آسیب دیده و تخریب شده است.
انتخاب این بخش از جزیره برای ایجاد شهر حریره طبیعی ترین و معقول ترین انتخاب بوده است زیرا ساحل صخره‌ای مرتفع آن از سطح دریا تقریبا 10 متر بلندتر است و وجود سه خلیج و دماغه که نقش بندرگاه طبیعی را دارد عامل شکل گیری شهر در ساحل شمالی شده است.
آقای لکزیان کارشناس میراث فرهنگی در خصوص شهر حریره گفت: درکاوشهای باستان شناسی شهر حریره بقایای یک خانه اعیانی از زیر خاک بیرون آمد، خانه اعیانی یادآور خانه های چندخانواری قدیمی در ایران و در شهرهایی چون یزد، اصفهان و کاشان است و یکی از نمونه های قدیمی مسکن جمعی در حاشیه خلیج فارس محسوب می شود.
وی افزود: علاوه بر وسعت خانه و همچنین فضاهای مختلف و متنوع آن، کاشی‌های ستاره‌ای شکل که در این خانه به دست آمده نشان می‌دهد که این عمارت به یکی از ثروتمندان کیش تعلق داشته است.
لکزیان افزود: بخش کارگاهی و صنعتی یکی دیگر از یافته های باستان شناسان در کاوشهای شهر حریره است، این مجموعه در کنار دریا ساخته شده و دارای معماری و فضاهای ناشناخته‌ای است.
خانم رفیعی مسئول میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد کیش گفت: مجموعه کانال های افقی و زیرزمینی و چاه‌های متعدد در گوشه و کنار، مجموعه بسیار جالب و نادری را تشکیل می‌دهد که هنوز عملکرد آن‌ها روشن نیست، اما به نظر می‌رسد که ارتباط مستقیمی با فعالیت های صیادی داشته و برای دسترسی آسان تر به دریا ساخته شده است.
خانم رفیعی افزود: مجموعه حمام قدیمی یکی دیگر از مواردی است که در کاوشهای شهر حریره به آن رسیده اند، این مجموعه شامل حمامی است با صحن‌های متعدد، به مساحت تقریبی 500 مترمربع که 2خزینه کوچک و بزرگ در جنوب گرمخانه آن قرار دارد.
رفیعی افزود: باستان شناسان معتقدند این حمام که شاید در نوع خود از قدیمی ترین حمام های ایرانی باشد، 2 دوره متمایز و مجزا از هم دارد (دوره ایلخانی – دوره تیموری) و به نظر می رسد به صاحب مجموعه اعیانی تعلق داشته است.
شواهد تاریخی نشان می دهدکه در عصر غزنویان ، سلجوقیان، خوارزمشاهیان و مغول جزیره کیش در اوج شکوفایی و رونق قرار داشته و مرکز بازرگانی خلیج فارس بوده است .
پوریا جاهد یکی از فعالان گردشگری و تورگردانی گفت: آثار با ارزش بجا مانده از شهر قدیم حریره از عظمت جزیره در آن دوران حکایت می کند.
این فعال گردشگری افزود: شهر باستانی حریره دیواری به قطر 8 متر داشته که طول این دیوار در هر قسمت برابر با طول دهانه خلیج های کوچک این منطقه بوده است.
وی گفت: باستان شناسان نشانه هایی از شیب یک خندق پر شده در قسمت جنوبی جزیره یافته اند که به احتمال زیاد برای حفاظت از شهر بوده است.
آثاری که از شهر قدیمی حریره به دست آمده مربوط به قرن پنجم تا دهم هجری قمری است و قبل از دوران اسلامی سابقه ای از این شهر نبوده است.
در اواسط قرن چهارم هجری زلزله شدیدی بندر سیراف را ویران کرد و بازرگانان فارس و سیراف و سایر شهرها در میان آبهای گرم خلیج فارس و در جبهه شمالی جزیره کیش شهری محکم و استوار را به همراه برج و بارو با وسعتی بالغ بر 120 هکتار پی افکندند .
جزیره کیش پس از سیراف به تدریج به مرکز تجاری خلیج فارس تبدیل شد و با شهرهای عمده آن روزگار داد و ستد تجاری برقرار کرد و سواحل شمالی جزیره لنگرگاه کشتیهای تجاری شد.
آقای لکزیان در خصوص وجود کارگاه های صنعتی در شهر حریره گفت: از دیگر فضاهایی که در عملیات باستان شناسی اخیر کشف شده کارگاه های صنایع شیشه گری است که به نظر می رسد حجم عظیمی از صنایع شیشه گری در کیش رایج بوده و در آن زمان برای تجارت هم تولید داشته اند.
شکوفایی شهر حریره از قرن پنجم هجری قمری آغاز و تا اواخر قرن هشتم ادامه می یابد در این زمان کم کم همانند سیراف از رونق تجاری آن کاسته و جزیره هرمز جایگزین آن می شود.
فرزاد شبگرد از تورگردانان قدیمی کیش گفت:اطراف شهر باستانی حریره آب انبارهای بزرگ و کوچک متعددی به چشم می خورند، یکی از بزرگترین آنها در ساحل شمالی جزیره به طول 76 و عرض 17 متر واقع شده است.
فرزاد شبگرد افزود: در کنار ساحل شهر حریره چاه های متعددی که در دل صخره حفر شده اند مشاهده می شود.
این چاه ها دسترسی به آب دریا را آسان می کند برخی از این دسترسی ها برای حمل و نقل، مسافر و برخی دیگر برای بدست آوردن آب شور و یا مقاصد دیگری کاربرد داشته اند.
وی افزود: نوع دیگری از چاهها و آب انبارها در شهر حریره مشاهده شده که در فصل بارش به وسیله آبهای جاری پر می شده و در فصو ل کم آبی یا بی آبی به مصرف شرب و شستشو و استحمام می رسیده است.
شیوه دفع فاضلاب در جزیره را می توان به 2 نوع تقسیم کرد . نخست در مناطق ساحلی که به سادگی و به صورت جوی روباز یا نقب به دریا می ریزد ، این شیوه هنوز در محله های قدیمی جزیره و سواحل ایرانی خلیج فارس مرسوم است. دیگری حفر چاه در نقاط دور از ساحل است.
بخش شمالی جزیره به دلیل برخورداری از ساحل مناسب صخره ای و شنی، ساحل عمیق و جهت داشتن به سمت ساحل جنوب ایران، قابلیت ایجاد لنگرگاه و پهلو گرفتن کشتی را در خود دارد.
آثار دیواره ها و عناصر معماری ساحلی که بخش هایی از آن پیداست و قرار داشتن خرابه های شهر در بخش شمالی جزیره، گواه این است که قسمت آباد و مسکونی جزیره در این زمان در این محدوده بوده است.
کارشناسان آثار تاریخی ، باقی مانده شهر قدیم کیش را در ساحل شمالی این جزیره با وسعتی در حدود 140 هکتار شناسایی و در فهرست آثار ملی ثبت کرده اند.
مسجد کهن کیش در فاصله حدود 200 متری نسبت به دریا در 120 متری خانه اعیانی کشف شد.
مسجد حداقل 14 و حداکثر 17 متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد.
وسعت بالغ بر 2100 متر مربعی مسجد و نیز باقی مانده مناره ای خوش ساخت که روزگاری بسیار بلند و باشکوه بوده، از اهمیت و اعتبار مسجدی بزرگ در کیش قدیم، هنگام حیات پررونق آن خبر می دهد.
حدود 1200 مترمربع از کل وسعت مسجد به شبستان سرپوشیده اختصاص داشته که جمعیتی بالغ بر 2300 نفر نمازگزار را در خود جای می داده است.
کارگاه های تولید سفال و انواع سفالها نیز در شهر حریره کشف شده که این سفالها به سه گروه اصلی ساده، لعابدار و سلادن تقسیم می شوند.
نقوش هندسی اینگونه سفالها به شکل نوارهای پهن، خطوط نازک نواری افقی، عمودی و هاشورهای متقاطع، مثلث و لوزی های تودرتو است که ً به شیوه ای عجولانه و با بی دقتی کشیده شده اند.
جاذبه های تاریخی کیش، با وسعت کم خود، سابقة تاریخی دیرینه ای دارد؛ هر چند که مظاهر و نمادهای این حیات تاریخی، به طور کامل بر جای نمانده و تنها به صورت تل های سنگی، آثار شهر حریره و بندرگاه آن، در شمال جزیره دیده می شود؛ اما همین آثار اندک باقیمانده و حفظ بقایای آن از جمله میراث های به یادماندنی، تاریخی و فرهنگی جزیره کیش محسوب می شوند که می توان به خوبی از قابلیت های آن بهره برد.
ساخت جاده کرانه از میان شهر باستانی حریره بدون کوچکترین حساسیت نسبت به آثار تاریخی بخش عظیم و ارزشمندی از آثار را به راحتی از بین برده است.
با این چشم انداز حیات آینده آثار تاریخی جزیره نگران کننده و حساستر خواهد بود و این حساسیت همکاری بیشتر سازمان میراث فرهنگی و سازمان منطقه آزاد کیش را می طلبد.
همانطور که کارشناسان سازمان میراث فرهنگی به منظور جلوگیری از تخریب هرچه بیشتر شهر باستانی حریره با ایجاد کارگاههای ضربتی در نقاطی چند از مجموعه حریره به نتایج جالب توجهی دست یافتند.
آثار بازمانده از دیوارها، طاق ها، حدود خانه ها، آبگیرها، چاه ها، راهروهای زیرزمینی، شیارها و راه آبهای موجود در خانه ها و خلاصه تکه های کوچک و بزرگ سفال های رنگارنگ، نشان می دهند که این بندر، روزگاری، بسیار آباد و پر رفت و آمد بوده است.
با بررسی مفصل تر و عملیات باستان شناسانه دقیق تری می توان به اطلاعاتی جامع تر از این شهرتاریخی دست یافت .
آنچه امروزه به دست آمده شامل مجموعه بناهایی مانند مسجد جامع حمام، خانة اعیانی و کارگاه های صنعتگری تولید شیشه است که هر کدام به تنهایی گویای معماری و زندگی آن دوران است.
علاوه بر آن کشف کاشی ها، سفالینه ها، سکه ها و دیگر آثار تزئینی نشان دهنده هنر و آبادانی شهر در دوره ای از تاریخ است.

منبع: واحد مرکزی خبر