شناسایی نقاطی که می توان گردشگر بیشتری را جذب کند از برنامه های اصلی هلدینگ گردشگری مارکوپولو است که به دنبال ایده های نو برای رونق صنعت گردشگری است و برای این موضوع، هدف گذاری جدی در حوزه مناطق آزاد دارد.
«سال گذشته استادان گردشگری از ژاپن به دعوت این شرکت در قشم حضور یافتند و ضمن ابراز شگفتی از جاذبه های این منطقه عنوان کرد تنها با یک نورپردازی می توان جذابیت های دره ستاره ها را چندین برابر کرد.»
«در هر نقطه ای که سفر می کنیم به دنبال نقاط مغفول مانده هستیم تا بتوانیم آن را به یک محصول گردشگری خلاق و جدید تبدیل کنیم.»
این ها جملاتی است که در گفت و گو با حسن انصاری مدیرعامل هلدینگ گردشگری مارکوپولو مطرح شد. مجموعه ای که بیش از یک هزار شبکه فروش خدمات گردشگری در کشور را در اختیار دارد.
آقای انصاری محور اول بحث را می خواهیم از وضعیت صنعت گردشگری در مناطق آزاد آغاز کنیم. با توجه به اینکه برنامه های بسیاری از سوی این مناطق برای ارتقاء گردشگری انجام شده است در حال حاضر ظرفیت های گردشگری در این مناطق را چگونه ارزیابی می کنید؟ چه راهکارهایی برای بهبود وضعیت این صنعت در مناطق آزاد پیش بینی می کنید با توجه به اینکه مجموعه شما همکاری مستمر و نزدیکی با این مناطق دارد؟
گردشگری در زمره بزرگ ترین و پر بازده ترین صنایع و فعالیت های اقتصادی دنیا است که با ایجاد بالاترین میزان ارزش افزوده به طور مستقیم و غیر مستقیم سایر فعالیت های فرهنگی را تحت تأثیر قرار می دهد.
در مناطق آزاد خوشبختانه ایجاد معاونت های گردشگری و توجه به آن مورد عنایت هم دبیرخانه شورای هماهنگی و مقامات مناطق آزاد است ولی آن گونه که باید شایسته گردشگران ایرانی و خارجی باشد؛ هنوز با آن نقطه فاصله داریم که بخشی از آن به کمبود زیرساخت ها و بخش دیگر به فقدان بازاریابی، تبلیغات و اطلاع رسانی کامل و مناسب بر می گردد.
بسیاری از مردم و گردشگران، مناطق آزاد کشور را به خوبی نمی شناسند. حتی برخی از اعضاء و فعالان صنعت گردشگری کشور با بخشی از مناطق آزاد کشور آشنایی ندارند. البته در این میان کیش یک استثناء است.
چون کیش در ابتدا در قالب طرح جامع گردشگری حرکت کرده است.
فکر می کنم لازمه توسعه گردشگری و رونق گردشگری به یک عزم ملی و نگرش جدید نیاز دارد. با نگرش جدید اگر گردشگری را در اولویت اول برنامه های مناطق آزاد قرار دهیم و شگفتی های این مناطق را کشف کنیم می توانیم در قالب برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای هر یک از امکانات و توانمندی ها برنامه های مختص به خود را آماده کنیم. قطعاً برای هریک از مناطق آزاد نیازمند شناسایی بازارهای هدف خاص آن منطقه هستیم. نیازمند به برند سازی مناطق آزاد و برنامه های بازاریابی و تبلیغات برای معرفی کامل و صحیح آن منطقه هستیم. هر چند تبلیغات زیادی از مناطق آزاد وجود دارد ولی برخی از آن هدفمند و مؤثر نیست به همین دلیل است که در بسیاری از فصول گردشگران کمتری را در مناطق آزاد مشاهده می کنیم.
سرمایه گذاری در حوزه زیرساخت ها، انجام هزینه های لازم و مدیریت کارآمد؛ آثار گردشگری را در اقتصاد هر منطقه پر رنگ می کند. یعنی اگر می خواهیم مناطقی را که معرفی کنیم زیرساخت های اولیه را سازمان منطقه آزاد فراهم نکند طبیعتاً تبلیغات و بازاریابی هم هدفمند و مؤثر نخواهد بود. به خاطر همین اگر بخواهیم آینده اقتصادی آن منطقه را تغییر دهیم پس باید کلیه لوازم و ابزارها را هم زمان با هم ارائه کنیم.
یکی از عوامل مؤثری که در توسعه و جذب گردشگری وجود دارد برنامه ریزی و سیاست گذاری مناسب است. با وجود جاذبه های گردشگری می بایست زیرساخت هایی همچون راه، حمل و نقل، اینترنت، آب و برق، عناصر خدماتی همچون مراکز تفریحی، هتل ها و اقامتگاه ها فراهم شده و همین طور بازاریابی و تبلیغات هدفمند برای معرفی شایسته امکانات از عواملی است که هر کدام از مناطق آزاد به آن توجه کنند می توانند رشد بیشتری را شاهد باشند.
البته تغییر نگرش و دیدگاه هم مهم است.
مناطق آزاد می بایست نگرش خود را از صنعتی و تجاری بودن صرف به سمت گردشگری نیز سوق دهند. مزیت های گردشگری را در مناطقی نظیر چابهار، قشم، کیش و ارس را نمی توانیم به عنوان مزیت های دوم وسوم قلمداد کنیم بلکه گردشگری باید مهم ترین مزیت این مناطق باشد.
به این موضوع اعتقاد داریم که اگر توجه گردشگران را در هر منطقه جلب کنیم طبیعی است که پروژه های اقتصادی و سرمایه گذاری سرعت بیشتری می گیرند یعنی در هر منطقه ای که گردشگر بیشتری وارد شود قطعاً بیانگر وجود امنیت اجتماعی و امنیت اقتصادی خواهد بود.
این موضوع باعث می شود توسعه بیشتری را در سایر حوزه ها شاهد باشیم. با این اتفاق تقسیم ثروت هم بهتر اتفاق می افتد چرا که در مناطق صرفاً تجاری و صنعتی بخش خاصی با آن سر و کار دارند ولی اگر گردشگری هم ارتقاء یابد همه می توانند از آن منطقه بهره ببرند.
سازمان میراث فرهنگی به عنوان متولی گردشگری کشور چه نقشی می تواند در توسعه بخش گردشگری در مناطق آزاد ایفا کند؟ آیا این سازمان می بایست از وضعیت گردشگری مناطق آزاد در بازارهای بین المللی حمایت بیشتری کند یا اینکه معرفی آنان را به خود مناطق آزاد واگذار کند؟ این موضوع را هم می توانیم به فعالیت بخش خصوصی در این صنعت مرتبط بدانیم. وضعیت فعالیت بخش خصوصی در گردشگری مناطق آزاد را چگونه ارزیابی می کنید؟
سازمان میراث فرهنگی به عنوان متولی صنعت گردشگری یک سازمان فرا بخشی است که با کمک تمامی سازمان ها و مجموعه های مختلف، ایران را در دنیا معرفی می کند. فکر می کنم این سازمان دو مأموریت عمده دارد: اول، توجه به زیرساخت های کشور و دوم معرفی صحیح و کامل جاذبه های گردشگری ایران در کشورها و بازارهای هدف. سازمان میراث متناسب با بودجه ها و برنامه ریزی هایی که دارد حرکت خود را انجام می دهد ولی نمی تواند به تنهایی یک کار فرا بخشی را پوشش دهد و حضور کامل داشته باشد. اگر این سازمان قرار است در یک نمایشگاهی در یک کشور خارجی شرکت کند سازمان منطقه آزاد هم باید در کنار آن حضور داشته باشد و یا بالعکس اگر مناطق آزاد در نمایشگاهی حضور پیدا می کنند حضور سازمان میراث فرهنگی می تواند مکمل این حضور باشد.
نمی توان از یک سازمان متولی با توجه به گستردگی مأموریت گردشگری که در اکثر سازمان ها نقش آفرین است به تنهایی انتظار داشت.
به همین دلیل فکر می کنم سازمان میراث اگر مأموریت خود را حتی اگر به نحو احسن انجام بدهد سازمان های مناطق آزاد نقش پر رنگی در معرفی خود دارند. ابتدا در کشور و بعد هم به عنوان همراه و هم گام با سازمان میراث در مجامع بین المللی. هم چنین در سایت سازمان جهانگردی یک تقویم نمایشگاهی وجود دارد که می توان برای این تقویم برنامه ریزی کرد و سازمان منطقه آزاد در هر کدام که می خواهد شرکت کند می تواند برخی فعالان گردشگری را به عنوان نماینده برای حضور در نمایشگاه معرفی کند. چون آنها نگرش گردشگری دارند پس راحت تر می توانند ظرفیت های را بشناسانند. پس در پاسخ به اینکه در مورد فعالیت های بخش خصوصی مطرح شد می توان گفت فعالان و سرمایه گذاران بخش خصوصی در صنعت گردشگری در مناطق آزاد می توانند به عنوان نماینده آن منطقه در این نمایشگاه ها شرکت کنند.
جناب انصاری 2 موضوع از طرف مجموعه مارکوپولو در مناطق آزاد در روزهای گذشته اتفاق افتاد که در مورد آنها توضیح بیشتری فرمایید. یک موضوع تأسیس دفتر نمایندگی مارکوپولو در منطقه آزاد قشم و موضوع دوم امضاء تفاهم نامه با معاونت گردشگری سازمان منطقه آزاد ارس.
در قشم در یک دهه گذشته ما فعالیت های پراکنده ای انجام داده ایم ولی هیچ گاه به صورت متمرکز و پایدار نبوده است. برخی به دلیل تغییر مدیریت ها و برخی به دلیل نبودن زیرساخت ها بوده است.
اما از یک سال گذشته فعالیت مستمر را در قشم آغاز کردیم و در حال مطالعه هستیم. گروه های خارجی و استادان مرتبط با صنعت گردشگری را برای آشنایی با فضای قشم اعزام کردیم. از سال گذشته یک سری برنامه های تبلیغاتی را دنبال کردیم و نیز شرکت توسعه بازار گردشگری قشم را تأسیس کردیم که این شرکت در واقع مأموریت اصلی آن فعالیت در حوزه معرفی جاذبه های قشم و توسعه تورگردانی است. با توجه به تأسیس این شرکت لازم دیدیم دفتری هم در منطقه تأسیس شود و با دعوت از کلیه آژانس های مسافرتی، هتلداران بخش های مرتبط بتوانیم کمک مؤثری به سازمان منطقه آزاد و هم به فعالان بخش خصوصی داشته باشیم: چون در قشم این استعداد وجود دارد که با فعالیت بیشتر می توانیم این جزیره زیبا را به دنیا معرفی کنیم.
در منطقه آزاد ارس هم، چون به صورت مشخص در جاذبه های گردشگری کشور آن چنان شناخته شده نبود و با بررسی و دعوتی که مسئولین سازمان منطقه آزاد ارس داشتند این آمادگی و علاقمندی را در آن حوزه دیدیم و این فضا وجود دارد که به توسعه گردشگری ارس کمک کنیم. در این راستا از 30 نفر از مدیران بخش تورگردانی داخلی جهت بازدید از ارس دعوت شد و ظرفیت های قابل توجهی در ارس شناسایی شد و این امکان وجود دارد که ارس با توجه به جاذبه های طبیعی، تاریخی و هم چنین ژئو پارک آن تبدیل به یک قطب گردشگری شود.
البته قبلاً همکاری های دیگری نیز با منطقه آزاد ارس در بخش حضور در نمایشگاه های خارجی انجام شده و تلاش خوبی برای معرفی این منطقه انجام گرفته است. در حال حاضر هم تورهای ارس در سبد محصولات گردشگری مارکوپولو قرار گرفته و همین که محصول گردشگری ارس به عنوان یک تور مستقل و ویژه طراحی و تنظیم شد می تواند جایگاه ارس را در کنار سایر مقاصد گردشگری بالا ببرد.
برنامه های ارزان سازی سفر در مناطق آزاد تا چه حد می تواند گردشگراین را که به سمت دوبی یا ترکیه سوق می دهد؛ متمایل کند؟
به هرحال معرفی هر مقصد گردشگری نیاز به یک رقابت نرخی دارد. نمی توانیم نرخ های بالایی را اعلام کنیم و از گردشگران بخواهیم حتماً از مقاصد ما استفاده کنند. طبیعتاً لازم است سازمان های مناطق آزاد یارانه ای را در مقاطعی که نرخ آن مقصد بالا است به مراکز اقامتی یا تورگردانان اختصاص دهند و یا پروازها و خدمات حمل و نقل را با قیمت پایین تری ارائه نمایند.
باید جذابیت ایجاد کنند تا گردشگر را به سمت خود جذب کنند. اعتقاد دارم باید در مناطق آزاد اگر قیمت ها و هزینه های گردشگری از سایر نقاط گردشگر پذیر منطقه کمتر نباشد بیشتر هم نباشد.
به خاطر همین نرخ یک شاخص اصلی برای انتخاب سفر است. سال گذشته حرکت خوبی در قشم انجام شد و یارانه و تسهیلاتی را به هتل های قشم اختصاص دادند که باعث شد واحدهای اقامتی با قیمت بسیار پایین تقریبا در حد رایگان، اقامت را در اختیار آژانس های مسافرتی کشور قرار دادند و این باعث شد در شهریور ماه سال گذشته که زمان برپایی جشنواره تابستانی قشم بود تعداد گردشگران به این منطقه افزایش یابد ضمن اینکه همین موضع باعث می شود گردشگرانی که با منطقه آشنا می شوند مبلغانی هستند برای سایر گردشگران باشند.
هم چنین بحث دیگر که بسیار مورد استقبال خانواده ها است موضوع خرید است. اگر بتوان در مناطق آزاد اجناس با کیفیت و قیمت مناسب ارائه شود تا گردشگر برای خرید به کشورهای ترکیه و یا حاشیه خلیج فارس نرود فرصت بسیار مناسبی را در اختیار گردشگری کشور قرار داده ایم. با برپایی جشنواره های هنری و خرید می توانیم این امکان را برای گردشگران هر چه بیشتر فراهم کنیم.
گفت و گو: میثم غلامی
عکس: ابراهیم مختاری