صنایع فراساحل بستر حمایت از تولید ملی

بسیاری از نظریه پردازان توسعه در کشورهای جهان سوم معتقدند که الگوهای توسعه‌یافتگی برای کشورهای در حال توسعه و یا جهان سومی با توجه به قابلیت‌ها و ویژگی‌های آن کشورها متعدد و متفاوت است هر کشوری در چارچوب همین قابلیت‌ها باید الگویی خاص برای توسعه یافتگی خود تدوین و طراحی کند و با اتکا به این قابلیت‌ها و توانمندی‌ها مسیر توسعه یافتگی را به تدریج طی كند. بر همین اساس کارشناسان معتقدند هر کشوری با توجه به ویژگی‌های ساختاری خود موتوری برای حرکت در مسیر توسعه یافتگی دارد که این موتور می‌تواند کشور توسعه نیافته و یا جهان سومی را در مسیر توسعه یافتگی به سمت جلو پیش برد.
برای مثال موتور توسعه یافتگی در کره جنوبی نیروی انسانی و بخش خصوصی توانمند به همراه جذب سرمایه گذاری خارجی در این کشور بوده است؛ همچنان که این موتور در کشور مالزی از بخش خصوصی بسیار محدود به همراه شبکه‌ای از تکنو‌کرات‌های دولتی شکل گرفت؛ موتور توسعه یافتگی چین را نیزمی‌توان در فعالیت‌های ارتش این کشور جست و جو کرد.

 

درآمدهای نفتی؛ موتور توسعه اقتصادی ایران

همین کارشناسان درباره ایران معتقدند که موتور توسعه یافتگی ایران و عاملی که می‌توان به اتکای آن، ایران را با شتاب مناسب در مسیر توسعه یافتگی به پیش برد، درآمدهای سرشار نفتی است؛ به زبان دیگر موتور توسعه یافتگی ایران صنعت نفت است و این صنعت می‌تواند به کلید توسعه همه بخش‌ها و سرانجام توسعه یافتگی صنعتی در ایران تبدیل شود.
صنعت نفت ایران هم اكنون با قدمتی نزدیک به یک قرن از جمله مدرن‌ترین و اثرگذارترین صنایع کشور است؛ صنعتی که با وجود وابستگی شدید به کشورهای غربی در سال‌های متمادی در رژیم پهلوی، نزدیک به یک ربع قرن است که با اتکا به توانمندی‌های داخلی بیش از هر زمان دیگری در کنترل و مدیریت متخصصان ایرانی قرار گرفته است.
در سالی كه مقام معظم رهبری، نام «تولید ملی؛ حمایت از كار و سرمایه ایرانی» را بر پیشانی آن نهاده‌اند؛ صنعت نفت محور اصلی محقق كردن این شعار به شمار می‌رود؛ هم اكنون صنعت نفت ایران آماج شدیدترین تحریم‌ها و محدودیت‌های كشورهای غربی قرار گرفته است؛ آنها به خوبی تشخیص داده‌اند كه موتور محركه توسعه اقتصادی ایران صنعت نفت است؛ با این حال غربی‌ها پتانسیل‌ها و توانمندی‌های ملی كشورمان را در طرح‌های تحریمی خود محاسبه نكرده‌اند.
بخش چشمگیری از تحریم‌ها بر عدم دسترسی صنعت نفت ایران به دانش فنی، كالاهای اصلی مورد نیاز پروژه‌های توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری‌های خارجی متمركز شده است؛ با توجه به اینكه بخش چشمگیری از طرح‌های توسعه‌ای صنعت نفت ایران در بخش دریا پیش‌بینی، طراحی و اجرا شده است، این تحریم‌ها فرآیند توسعه میدان‌های نفتی و گازی در فلات قاره ایران در خلیج همیشگی فارس را با دشواری‌هایی روبه‌رو كرده است؛ در این میان پارس جنوبی به‌عنوان بزرگترین میدان گازی جهان كه ذخایر عظیم هیدروكربوری آن در آینده امنیت انرژی جهان نقش بسزایی دارد، از دشواری تحریم‌ها بی‌نصیب نمانده است.

 آینده صنعت نفت جهان در اعماق دریاها

هم‌اكنون بسیاری از كارشناسان و نظریه‌پردازان حوزه انرژی بر این باورند كه آینده صنعت نفت جهان در دریا رقم می‌خورد؛ با پیشرفت دانشی و تكنولوژیكی در صنعت نفت دنیا، هم‌اكنون بسیاری از میدان‌های هیدروكربوری در اقصی نقاط دنیا شناسایی شده‌اند، این در حالی است كه ذخایر هیدروكربوری قابل اعتمادی در بخش‌های دریای كشورهای نفتخیز همچون ایران شناسایی نشده و توسعه نیافته باقی مانده است.
از این رو ضریب موفقیت اكتشافات تازه در بخش دریا بسیار بیشتر از خشكی است؛ بر این اساس اگر گفته شود كه بخش چشمگیری از تأمین امنیت انرژی آینده جهان، به اكتشافات تازه و توسعه میدان‌های هیدروكربوری در خلیج فارس، دریای عمان و دریای مازندران بستگی دارد، چیزی به گزاف نگفته‌ایم.
هم‌اكنون حجم ذخایر نفت قابل استحصال ایران در خلیج فارس بیش از 90 میلیارد بشكه است كه با بكارگیری دانش جدید در حوزه افزایش ضریب بازیافت و استفاده از شیوه‌های نوین توسعه و بهره‌برداری از میدان‌های نفتی و گازی فلات قاره، می‌توان این رقم را تا حد چشمگیری افزایش داد.

 ذخایر عظیم نفت و گاز در اعماق خلیج همیشه فارس

بدیهی است كه یكی از عوامل مهم در توسعه میدان‌های هیدروكربوری در بخش دریا، بهره‌مندی از صنایع فراساحل توانمند است؛ هم‌اكنون بخش چشمگیری از برنامه‌های كلان اقتصادی نظام جمهوری اسلامی ایران در صنعت نفت پیش‌بینی شده است كه در این میان به سبب وجود ذخایر عظیم نفتی و گازی در بستر خلیج فارس، بسیاری از طرح‌های توسعه‌ای و افزایش تولید نفت و گاز و درآمدزایی از این صنعت بر توسعه میدان‌های این بخش همچون میدان گازی پارس جنوبی در دست اجرا است.
رهبر معظم انقلاب در آغاز سال جهاد اقتصادی به عسلویه - پایتخت انرژی ایران – سفر كردند و در سخنانی راهبردی در جمع كاركنان صنعت نفت، گاز را محور اصلی توسعه اقتصادی كشور و پارس جنوبی را میدان جهاد اقتصادی معرفی كردند؛ موفقیت ایران در توسعه و برداشت از پارس جنوبی به توسعه و پیشرفت صنعت فراساحل در كشورمان بستگی اكید دارد.
خوشبختانه در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی در راستای خوداتکایی هر چه بیشتر صنعت نقت به توانمندی‌های داخلی، شرکت‌هایی در کشور تأسیس شدند که نه تنها نیازهای این صنعت در بخش‌های مختلف را تأمین کردند که امروزه به حدی از توانایی و بلوغ فنی و مهندسی رسیده‌اند که می‌توانند به تنهایی بار اجرای مگاپروژه‌های صنعت نفت را به دوش بكشند و یا حتی در خارج از کشور طرح‌هایی را اجرا کنند.

شركت‌های توانمند ایرانی در صنعت فراساحل وارد می‌شوند

شركت‌های خارجی كه زمانی اجرای بخش دریایی پروژه‌های نفتی و گازی ایران را در چنبره خود داشتند گمان می كردند كه ایرانی ها حتی نمی توانند از پس اپراتوری دستگاه و تجهیزات برآیند چه برسد به اینكه بتوانند در زمینه ساخت سازه های فراساحلی یا حفاری چاه های نفت و گاز فعالیت كنند.
با ظهور شركت‌های ایرانی در بخش فراساحل و توانمند شدن آنها در اجرای بخش دریایی پروژه‌های صنعت نفت، اجرای این پروژه‌ها از مسیر بحرانی خارج شد. شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی ایران از جمله شرکت‌هایی است که از همان ابتدا با هدف اتکا بر توان تولید داخل و بهره‌گیری از توانمندی متخصصان و جوانان تحصیلکرده ایران زمین در جهت تولید و ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت در داخل کشور تاسیس شد.
این شركت كه حدود دو دهه از عمر آن می‌گذرد به پرچم‌دار بومی‌سازی صنعت فراساحل در ایران تبدیل شد و توانست در مدت زمان كوتاهی به تخصص، تجربه و دانش فنی صنایع فراساحل دست پیدا كند، به طوری كه هم‌اكنون مسئولیت خطیر ساخت تأسیسات دریایی فازهای مختلف پارس جنوبی و حفاری تعدادی از چاه‌های آن را بر عهده گرفته است و بیش از این نیز در اجرای طرح‌های مهم نفتی در خلیج فارس همت گمارده است.
شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی در طول سال‌های گذشته در بکارگیری توانایی‌ها و ظرفیت‌های داخلی کشور نقش بی‌بدیلی داشته است؛ در این میان تحریم‌های بین‌المللی نیز موقعیت ویژه‌ای را برای بروز و ظهور هر چه بیشتر توانایی‌های این شرکت و شرکت‌های دیگر ایرانی فراهم کرد.
به طور حتم شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران با بهره گیری از امکانات گسترده خود از قبیل یارد خرمشهر با نزدیک به سه‌هزار نفر نیرو همچون گذشته می‌تواند در تأمین نیازهای صنایع گار و نفت کشور پیشتاز باشد و از تولید ملی و كار و سرمایه ایرانی به خوبی حمایت كند.

توجه ویژه رهبری به صنعت نفت، نویدبخش توسعه پرشتاب این صنعت

مدیرعامل این شرکت در این باره می‎گوید: اجرای بخش دریایی فازهای 9 و 10، 14، 15 و 16، 17 و 18، 19، 20 و پروژه میدان نفتی فروزان، از جمله پروژه‌های این شرکت است؛ پروژه‌هایی که در سال‌های پیش به راحتی و در راستای بی‌اعتمادی به توان داخلی به شرکت‌های اروپایی واگذار می‌شد.
علی طاهری‌مطلق، درباره توانمندی‌های شركت متبوع خود توضیح می‌دهد كه شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی افزون‌بر طراحی و ساخت سکوها و جکت‌های عظیم نفتی، لوله‌گذاری طرح‌های مختلف صنعت نفت را نیز اجرا می‌كند؛ به طوری که در طول 16 سال گذشته در طرح‌های دریایی شركت ملی نفت حدود 1520 کیلومتر لوله‌گذاری كرده است و از سال گذشته تا اواخر سال آینده هم باید 1200 کیلومتر دیگر لوله گذاری كند.
مدیرعامل این شركت بزرگ ایرانی فعال در صنعت فراساحل، توجه ویژه مقام معظم رهبری به صنعت نفت را نویدبخش توسعه بیش از پیش این صنعت می‌خواند و می‌افزاید: رهبر معظم انقلاب با نگاه هوشمندانه به مقوله اقتصاد سه سال متوالی را سال‌های اقتصادی نام‌گذاری کردند که این نگاه ویژه نتیجه‌های چشمگیری را در صنعت نفت به همراه داشته است؛ به طوری که در سال گذشته با نام‌گذاری سال جهاد اقتصادی، انگیزه و فرهنگ جهادی در منطقه پارس جنوبی برای اجرای پرشتاب پروژه‌های بهره‌برداری از این میدان مشترک شکل گرفت؛ نام‌گذاری امسال نیز به «حمایت از تولید ملی» به‌طور حتم مقدمه رشد و توسعه چشمگیر در تولید و توسعه و استفاده از توان داخلی در همه صنایع كشور به‌ویژه در صنعت نفت می‌شود.
تحریم‌ها تا به امروز نتوانسته‌اند از حركت چرخ تولید و توسعه در ایران جلوگیری كنند؛ با این حال با توجه به اهمیت توسعه میدان‌های مشترک گازی و نفتی ایران در خلیج فارس و عقب افتادگی ایران در استحصال منابع بعضی از این میدان‌ها در قیاس با کشورهای همسایه، آن هم در شرایطی صنعت نفت، هدف تحریم‌ها قرار گرفته است، وظیفه شرکت‌های دانش‌بنیان و متخصصی همچون شركت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران، سنگین‌تر از پیش شده است.
زیرا این شرکت هم‌اکنون در شرایط کنونی تنها با اتکا به توان داخلی خود و دیگر شرکت‌های ایرانی باید تجهیزات مختلف اعم از سکوهای و جکت‌های مورد نیاز شرکت‌های پیمانکار ایرانی برای توسعه میدان‌های مشترک را طراحی كند و بسازد.

تأسیسات دریایی؛ آینه تمام نمای حمایت از تولید ملی

مشاور معاون امور پارلمانی و حقوقی وزیر نفت، در این باره می‌گوید: بهره‌برداری از میدان‌های مشترک نفت و گاز با هدف تأمین منافع ملی و به‌ویژه بهره‌برداری از میدان مشترک پارس جنوبی، از محورهای مهم بحث و تأکید در کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی است؛ در این میان شرکت تأسیسات دریایی با وجود تحریم‌ها توانسته است نقش مهمی در این مبارزه داشته باشد و نیازمندی‌های منطقه پارس جنوبی را در زمینه ساخت سکو، جکت، لوله‌گذاری و دیگر تجهیزات تا به امروز تأمین کند.
عبدالله کعبی، با افتخارآمیز خواندن فعالیت‌های شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران در راستای «تولید ملی؛ حمایت از کار و سرمایه ایرانی» می‌افزاید: این شرکت آیینه تمام نمای توانایی متخصصان و دانش بومی ایرانی در تأمین نیازهای صنعتی کشور است و الگویی برای همه شرکت‌ها است تا در سال حمایت از تولید ملی به این شکل برای برطرف كردن نیازهای صنایع مختلف کشور گام بردارند و تهدید تحریم‌ها را به فرصتی در زمینه خوداتکایی هر چه بیشتر تبدیل کنند.
وی، توجه به مشکلات و معضلات شرکت‌های توانمند داخلی را در سال جاری وظیفه تمامی دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و حکومتی می‌خواند و می‌گوید: اگر قرار است شرکت‌های توانمندی همچون شرکت مهندسی و ساخت تأسسات دریایی نیازهای صنایع کشور به‌ویژه صنعت نفت را که امروز هدف اصلی تحریم‌ها است، تأمین کنند، مسئولان باید با نگاه و رویکرد ویژه مشکلات این شرکت‌ها از قبیل کمبود نقدینگی، بدهی‌ها و معوقه‌های پروژه‌های انجام شده و همچنین تأمین ارز مورد نیاز این شرکت‌ها را به سرعت برطرف کنند.
كعبی تأکید می‌کند: نمی‌شود، رهبر معظم انقلاب امسال را سال حمایت از تولید ملی بخوانند و تولیدکنندگان ایرانی و شرکت‌های بزرگی همچون شرکت‌های نفتی با مشکلات پیش پا افتاده‌ای همچون کمبود نقدینگی و یا عدم دسترسی به ارزهای معتبر خارجی رو‌به‌رو باشند.
بحث خوداتکایی و استفاده از توان ملی و داخلی در صنعت نفت موضوع بسیار بااهمیتی است که در سال‌های گذشته نیز مورد توجه بوده است؛ ولی با توجه به نام‌گذاری امسال و شرایط به وجود آمده در صنعت نفت به علت تحریم‌ها، فرصت مناسبی است که این آرزوی دیرینه در سال جاری به بهترین شکل ممکن تحقق یابد.

تأسیسات دریایی؛ الگویی برای حمایت از تولید ملی

عضو دیگر کمیسیون انرژی در مجلس نهم، نیز فعالیت‌های شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران را الگویی برای شرکت‌های دیگر در تمامی صنایع ایران می‌خواند و می‌گوید: اگر صنایع مختلف کشور نیز شرکت‌هایی همانند این شرکت داشتند خوداتکایی و حمایت از تولید ملی در سال جاری به بهترین شکل ممکن محقق می‌شد.
حسین امیری خامکانی تأکید می‌کند: استفاده از توان داخلی در صنعت نفت و تمامی صنایع کشور تنها با شعار محقق نمی‌شود و باید نگاه مسئولان و مدیران درباره این موضوع متحول شود، زیرا هم‌اکنون مشکلات بسیاری برای تحقق این هدف در ساختارها و حتی قوانین وجود دارد که مانع تحقق این هدف متعالی می‌شود.
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلسی نهم، آسیب شناسی درباره حمایت از تولید ملی در صنعت نفت را امری ضروری و اجتناب ناپذیر می‌خواند و می‌گوید: هم‌اکنون وزارت نفت در بخشنامه‌های خود واگذاری پروژه به شرکت‌های داخلی را به همکاری با شرکت‌های خارجی وابسته کرده است که این موضوع عملا با خواتکایی و حمایت از تولید ملی مغایرت دارد؛ اعتماد به توان شرکت‌های داخلی و واگذاری پروژه‌های بزرگ نفتی به این شرکت‌ها و همچنین مهیا کردن بستر برای تشکیل کنسرسیوم‌های بزرگ متشکل از شرکت‌های توانمند داخلی از جمله پیش شرط‌های حمایت از تولید ملی در صنعت نفت است.

 حمایت از تولید ملی در همه سال‌‌های فعالیت تأسیسات دریایی

یک عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس نهم نیز خدمات شرکت تأسیسات دریایی را برای صنعت نفت بسیار چشمگیر و ارزنده می‌خواند و می‌گوید: این شركت منشأ خدمات بزرگی برای كشور بوده است؛ امیدواریم با دیدگاه غیر‌سیاسی مدیریت این شركت برای بهره‌گیری از توانمندی و ظرفیت‌های این منطقه به‌ویژه نیروی انسانی،‌ تجارت، بازار و دانشگاه، گام‌های مؤثری برای احیای شهر خرمشهر بردارد.
مؤید حسینی‌صدر تأکید می‌کند: در سال حمایت از تولید ملی و کار و سرمایه ایرانی، شرایط برای فعالیت‌های همه جانبه در این مسیر مهیا شده است و به‌طور حتم شرکت تأسیسات دریایی با توجه به سابقه درخشان خود در زمینه خوداتکایی و بی‌نیازی ایران از شرکت‌های خارجی، گام‌های بزرگ و امیدوار‌کننده دیگری در این زمینه بر‌می‌دارد.
این نماینده عضو کمیسیون انرژی مجلس هشتم با بیان اینکه تحریم‌ها، صنعت نفت ایران را نشانه گرفته است، می‌گوید: اگرچه تحریم‌های غربی‌ها فشار زیادی را بر صنعت نفت ایران تحمیل کرده است، ولی شرکت‌هایی همچون تأسیسات دریایی اثبات کردند که مرد میدان‌های سخت هستند و با اتکا به توان و قدرت چنین شرکت‌هایی کشورهای غربی با تحریم‌های خود به اهدافشان نخواهند رسید.
وی تأکید می‌کند: در تمام سال‌های فعالیت شرکت تأسیسات دریایی خوداتکایی و تولید ملی از جمله اهداف این شرکت بوده و باید گفت که برای این شرکت و تمامی مدیران و کارکنانش تمامی سال‌ها، سال حمایت از تولید ملی کار و سرمایه ایرانی بوده است.

 ایران چگونه به سهم منابع نفتی خود در اعماق دریاها دست پیدا كند

بسیاری از کارشناسان انرژی معتقدند که آینده صنعت نفت جهان در دریا و اقیانوس‌ها رقم خواهد خورد و به این دلیل کشورهایی در بازار انرژی آینده جهان موفق خواهند بود که بتوانند با بهترین تکنولوژی و کمترین هزینه این منابع محدود ولی گرانبها را از اعماق دریاها و اقیانوس‌ها استخراج كنند و به دست خریداران و مشتریان برسانند.
با توجه به این تحلیل و پیش‌بینی بازار انرژی است که اهمیت فعالیت شرکت تأسیسات دریایی ایران نمایان می‌شود؛ شرکتی که بخشی از دانش و تکنولوژی فعالیت در دریاها برای استخراج و بهره‌برداری از منابع نفت و گاز را در طول کمتر از 20 سال بومی کرده است و به یکی از بزرگترین شرکت‌های سازنده جکت و سکوی نفتی در خاورمیانه تبدیل شده است؛ جکت‌ها و سکوهای نفتی که افزون ‌بر خلیج فارس از این پس برای استخراج نفت و گاز سهم ایران در دریای خزر رهسپار این دریاچه بزرگ و عمیق هم خواهند شد.
این که سهم ایران در دستیابی به منابع نفتی در اعماق دریاها چقدر است، موضوع مهمی در سال‌های آتی خواهد بود؛ ولی موضوع مهمتر از آن این است که ایران سهم نفت و گاز خود را در اعماق دریاها با کدام تکنولوژی و تجهیزات بیرون خواهد کشید و یا سهم شرکت‌های داخلی در دستیابی ایران به منابع نفتی و گازی در اعماق دریاها در سال‌های نه چندان دور چقدر خواهد بود، سهمی که ارتباط مستقیم با تلاش و کوشش متخصصان ایرانی در شرکت‌های بزرگی همچون تأسیسات دریایی ایران دارد.

منبع: خبرگزاری برنا