هدف پايه گذاران مناطق آزاد، آزمودن تئوري اقتصاد آزاد در بخش هايي از کشور که زمينه پيشرفت دارند بود. به دليل دولتي بودن اقتصاد ايران شکل گيري مناطق آزاد تجاري در دولت سازندگي شکل گرفت تا زمينه خروج از اقتصاد دولتي فراهم شود.
به مناسبت روز ملي صادرات روزنامه ستاره صبح مصاحبه اي را با محسن عرب باغي مديرعامل سازمان منطقه آزاد تجاري و صنعتي ارس بعنوان صنعتيترين منطقه آزاد کشور انجام داده که از نظرتان ميگذرد.
جناب آقای مهندس عرب باغی لطفا منطقه آزاد ارس را معرفي کنيد.
منطقه آزاد ارس بعد از کيش توسعه یافته ترین منطقه آزاد ایران بوده و صنعتی ترین منطقه آزاد کشور نیز می باشد، چون 30درصد سرمايه گذاري خارجي را توانسته در خود جذب کند. بيشترين و بزرگترين واحدهاي توليدي کشور و حتي خاورميانه در منطقه آزاد ارس مستقرند. به عنوان نمونه بزرگترين نساجي و سايتهاي گلخانهاي خاورميانه در50هکتار با سيستمهاي مدرن ايتاليا و صنايع فلز و آلياژ در صد هکتار در حال ساخت است. در این منطقه 310 شرکت در زمینه صنعتی، خدماتی، انبارداری، کشاورزی، بازرگانی و خدمات خودرویی فعال می باشند. واحدهای فعال صنعتی در منطقه آزاد ارس 96 مورد بوده و 215 واحد جدید در زمینه های مختلف در حال احداث می باشد. در زمینه فعالیت های عمرانی و زیربنایی نیز در سال 1393 مجوز ساخت 400 هزار متر مربع با رشد 170 درصدی نسبت به سال 1392صادر شده است. ارس با بیش از دو ميليون متر مربع اراضی در حال احداث توسط بخش خصوصي به یک کارگاه بزرگ عمرانی تبدیل شده است. جاده جلفا-مرند با گردش پذيري سالانه شش ميليون جمعيت از اهميت فوقالعادهي برخوردار است. باند دوم جاده جلفا-مرند، بالغ بر400 ميليارد ریال با سرمايه گذاري منطقه آزاد توسط سه پيمانکار در حال احداث است که یکی از الزامات جذب سرمایه گذاران و رضایت گردشگران است. علاوه بر مزیت ها و موفقیت های عرصه صنعت و تولید و صادرات، وجود مناطق بسيار زيبا و ديدني در حاشيهي رود ارس، آثار تاريخي همچون کليساي سنتاستپانوس که بيشترين بازديدکننده را در طول سال در سطح استان به خودش اختصاص مي دهد. حافظ مي گويد:
اي صبا گر بگذري برساحل رود ارس / بوسه زن بر خاک پاک آن وادي مشکين کن نفس
اين بيت نشان از جنبه تاريخي تمدن جلفا دارد. فعاليت منطقه جلفا در چهار ضلع صنعتي، اقتصادي، گردشگري و کشاورزي است. وجود گلخانههاي بزرگ به خاطر آب و هوا و خاک مساعد نقش مهمي در کشاورزي دارد. صنايع بزرگ پتروشيمي با حضور سرمايه گذاران بزرگ در منطقه در حال احداث است. هتل هاي ساخته شده بزرگ در طول امسال توسط سرمايه گذاران بخش خصوصي در شرف بهره برداري است. همه اين اوصاف نويد آينده اي روشن براي منطقه آزاد ارس داردکه توليد محور و صادرات محور است و در راستاي پتانسيل هايي که ريشه در مسير جاده ابريشم و تجارت دارند. نمايندگان استان و دبيرخانه شورايعالی مناطق آزاد واقعا انتظارات ويژه اي از منطقه آزاد دارند و اين انتظارات با مديريت خوب و اصولي و هوشمندانه به سوي پيشرفت است. همراهي و حمايت اصحاب رسانه لازمه پيشرفت است که از حمايت هاي مجدانه اين دوستان سپاسگزاريم.
چرا مناطق آزاد در مرزهاي کشور قرار دارند و فلسفه وجودي آنها چيست؟
ايجاد و برقراري امنيت در مرزها، موجب امنيت در عرصههاي مختلف و به تبع آن پيشرفت و توسعه کشور در زمينه هاي گوناگون از جمله عمراني، اقتصادي، اجتماعي و علمي مي شود. بدون دستيابي به امنيت در مرزها نمي توان انتظار پيشرفت و تعالي کشور را داشت . ما امنيت موجود را مرهون زحمات شباني روزي مرزبانان کشور هستيم .
تقويت همپيوندي اقتصادهاي ملي و بينالمللي و تلاش براي احراز جايگاه اول در منطقه و بسترسازي و تمرين براي الحاق ايران به سازمان تجارت جهاني از جمله دلايل فلسفه وجودي مناطق آزاد است.
ضمن اين که تبديل منطقه مرزي به يك قطب علمي در سطح بينالمللي و آزمايشگاه بهرهگيري مناسب از قابليت ها و مزيت هاي سرزمين اصلي بر پايه دانش محوري به منظور افزايش توليد ناخالص ملي هم از ديگر دلايل وجودي مناطق آزاد است. در مجموع گسترش شيوه هاي نوين معيشت و فعاليت و ساماندهي استقرار جمعيت و فعاليتها و فراهمسازي امكانات ورزشي، آموزشي، تفريحي و درماني با نگاه فرا ملي ضرورت ايجاد اين مناطق را دوچندان کرده است.
اهداف سازمان «منطقه آزاد ارس» در توسعه و ترتيبات منطقه اي چيست؟
ايجاد تمهيدات براي گسترش خدمات ترانزيتي،توسعه توليدات صنعتي و معدني با توجه به مزيتهاي منطقه به ويژه در زمينه تامين انرژي جزو برنامههاي ماست. از طرفي توسعه بازرگاني و حضور در بازارهاي جهاني به همراه توسعه گردشگري،آموزش عالي و فنآوريهاي جديد، بهره برداري بهينه از امكانات و مزيتها در جهت گسترش توليد و نوآوري در بخشهاي مختلف بويژه بخش كشاورزي از جمله نکاتي است که تلاش ميکنيم در آيندهاي نزديک به آن دست يابيم.
نقش منطقه آزاد ارس در زمينه توسعه آموزش عالي، فعاليتهاي کشاورزي و فرصت دسترسي به بازارهاي مختلف چيست ؟
در زمينه هاي آبزي پروري، صنايع تبديلي کشاورزي و دامي با استفاده از منابع آبي مطمئن و فراوان منطقه و دسترسي به بازارهاي مختلف، موقعيت بسيار مناسبي دارد. از طرفي توسعه فعاليتهاي ترانزيت و تبديل منطقه به «مگاپورت» صادرات و واردات و صادرات مجدد با توجه به راههاي ارتباطي و مواصلاتي مناسب در موقعيت ژئواکونوميکي ممتاز و وجود گمرک جلفا به عنوان سطح يک مبادي ورودي و خروجي در مقياس ملي در دستور کار قرار دارد.
از سوي ديگر، توسعه آموزش عالي در منطقه با توجه به امكان جذب تعداد زيادي از دانشجويان ايراني در خارج از كشور و برخورداري از امكانات قطبهاي دانشگاهي مركز استان و شهرستانهاي همجوار از مواردي است کهبر به آن تاکيد و براي آن برنامه داريم.
توسعه فعاليت هاي معدني و صنايع مرتبط با انرژي و ساير صنايع داراي مزيت و ايجاد خوشههاي صنعتي در منطقه با اتكا به نزديكي و همجواري با تبريز بسيار حايز اهميت است. به طوري که اين منطقه به عنوان يكي از قطبهاي اصلي صنعتي كشور و استفاده از مزيت دسترسي به انرژي فراوان و بهره مندي از امكانات نيروي انساني و بازارهاي مناسب شناخته مي شود.
درمورد استراتژي خدماتي با توجه به نقش پذيري كاربريهاي متنوع اين منطقه، چه برنامههايي در دست اقدام داريد؟
توسعه مراكز درماني فوق تخصصي به منظور پاسخگويي به تقاضا مردم و توسعه امكانات خدماتي و فراهم بودن شكل گيري پايگاه هاي خدماتي در منطقه آزاد مورد تاکيد است.
تامين مالي منطقه هم با استقرار و حمايت از نهادهاي مالي و پولي داخلي و خارجي و جذب سرمايههاي ريالي و ارزي به ويژه سرمايههاي ايرانيان خارج از كشور به پشتوانه سياستهاي کلي اصل 44 قانون اساسي و امتيازات قانوني مناطق آزاد براي سرمايه گذاري در منطقه صورت خواهد گرفت.
ضمن اينکه هر 2 هفته يکبار در جلسهاي که مديران مناطق آزاد و معاونان دبيرخانه شوراي مناطق آزاد با مهندس ترکان حضور دارند ، گزارش پيشرفت امور را ارايه ميدهيم. مهندس ترکان نيز هماهنگيهاي لازم را انجام و نظر رييس جمهور را نيزبيان ميکنند.
مسايل زيست محيطي از ديگر مواردي است که جنابعالي اهتمام جدي نسبت به آن داريد. در اين زمينه چه کارهايي صورت گرفته است ؟
رفع محدوديتهاي قانوني زيست محيطي «منطقه آزاد ارس» از طريق اصلاح قوانين و مقررات و يا توسل به ابتكارات خلاقانه براي فعاليت در مناطق تحت شمول مقررات خاص زيست محيطي هم در همين راستا قرار دارد. به طور مثال، عيد امسال 5 ميليون و600 هزار گردشگر از اين منطقه بازديد کردند . توسعه گردشگري به ويژه در زمينههاي مذهبي با تکيه بر وجود کليساي «سنت استپانوس» در منطقه و امکان ايجاد دسترسي آسان از آنجا به کليساي قره کليسا و «اكوتوريسم» با توجه به طبيعت بکر شهرستان جلفا مورد توجه ماست. استفاده از رودخانه ارس و «گردشگري تاريخي» با عنايت به قلعههاي تاريخي منطقه به ويژه«قلعه تاريخي بابك» در نزديكي اين منطقه «گردشگري تجاري» با وجود بازارچههاي مرزي و «درماني» با وجود پتانسيلهاي منطقه در اين زمينه و مزيتهاي آب درماني از ديگر مواردي است که در اين منطقه قابل دسترس است.
با توجه به رفع تحريمها در آينده نزديک، چه پيش بيني براي توسعه اين منطقه از لحاظ جذب سرمايه گذاري خارجي و خدمت رساني به مردم داريد؟
روند سرمايه گذاري و توسعه در منطقه آزاد ارس نويدبخش آيندهاي روشن براي توسعه منطقه و استان است و بايد اين فرصت را در راستاي آگاهي بخشي عمومي نسبت به ميزان خدمات رساني به آنان در جهت افزايش سطح رفاه ، جذب سرمايه گذاري هاي داخلي و خارجي قرار دهيم. ما براي رسيدن به اين هدفها کارگروه زبدهاي تشکيل دادهايم که با برنامه ريزي دقيق ، در ماههاي آينده با حذف تحريمها بتوانيم از پتانسيل شرکتهاي برند خارجي در منطقه ارس استفاده نماييم. ما خواستار حمايت بيشترمعنوي دولت هستم. از اين لحاظ که دولت ،حافظ منافع ملي و حافظ مناطق آزاد است و نبايد اجازه دهد برخي ارگان ها ،روند توسعه مناطق آزاد را سد کنند.
چه حمايت هايي بايد از منطقه آزاد ارس بشود؟
مناطق آزاد متفاوت از قوانين و مقررات سرزمين اصلي است. به نظر من تفويض اختيارات وزارتخانهها براساس قانون مناطق آزاد يک امر ضروري و اجتناب ناپذير است. اگر روند توسعه مناطق آزاد تا به امروز با تاخير و مشکل مواجه شده به دليل اين است که بعضي از وزارتخانهها ذهنيت مثبتي به مناطق آزاد ندارند. اول بايد نگاهها مثبت شود، دوم تفويض اختيار صورت پذيردکه فرايند سرمايهگذاري در مناطق آزاد مثل سرزمين اصلي نباشد. اين دو مطلب از اهميت ويژهاي برخوردار است. حضور مناطق آزاد در مناطق مرزي مستلزم همکاري خوب مرزباني است، ولي بيشتر از اين اگر همکاري کنند پيشرفت منطقه آزاد ارس بيشتر از اين هم خواهد شد. توسعه سرعت کشورهاي همسايه به علت اين است که انتظامشان بيشتر است. اين موضوع اين وظيفه را براي ما ايجاب ميکند که از همسايگان عقب نمانيم. اگر هماهنگيها و تفويض اختيار صورت گيرد سرعت مناطق آزاد چندين برابر خواهد شد، اين نظر مديران مناطق آزاد است.
و صحبت پاياني؟
همه انتظار دارند که منطقه آزاد ارس بايد کمک مادي کند. اگر ما مناطق آزاد را به درستي معرفي کنيم، مناطق آزاد بايد اختيار، زيرساخت، توليد و صنعت را توسعه دهند. ايجاد اشتغال و پيشرفت کشور يعني مسولان بايد اقتصاد بسته را باز کنند. اگر در دنياي امروز کشورهايي چون چين پيشرفت کرده اند به سبب پيشرفت مناطق آزاد بوده است. يعني مناطق آزاد را طوري طراحي کردند که در زمينه صنايع، تکنولوژي، سرمايه، اشتغال و صادرات پيشرفت کنند و اقتصاد بسته را تبديل به اقتصاد باز کردند. مراکز آزاد در ايران هم با اين هدف صورت گرفته که پردازش صنعت و صادرات صورت بگيرد. اگر بخواهيم نماد اقتصاد اسلامي را تعريف کنيم اين نماد ميتواند در مناطق آزاد تداعي شود. اين انتظار را از مطبوعات داريم که براي رسيدن به اين اهداف و روان سازي آن بسترسازي کنند.
منبع: روزنامه ستاره صبح