به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، حجت‌الله عبدالملکی درخصوص جایگاه مناطق آزاد ایران و نقش آن در اقتصاد بین‌الملل گفتگوی مفصلی با خبرگزاری اسپوتنیک روسیه انجام داده است. آنچه در ادامه می‌خوانید بخش اول این گفتگو است:

** اتصال شبکه‌ای مناطق آزاد، ایران را به هاب تجاری در منطقه تبدیل کرده است

سوال: ارتباط مناطق آزاد با یکدیگر به چه شکل بوده و چه زیرساخت هایی در این عرصه بوجود آمده است؟

پاسخ: در قانون مزیت هایی برای تجارت میان مناطق آزاد در نظر گرفته شده که شاید مهم ترین آن ها ترانزیت میان مناطق آزاد است به شکلی که تسهیلات خوب گمرکی در این عرصه وضع شده و مناطق آزاد به عنوان یک سرزمین خارجی در نظر گرفته شده اند. به دنبال یک الگوی اتصال شبکه ای میان مناطق آزاد هستیم که قسمتی از آن تدوین و هم اکنون در حال اجراست. حلقه مهم این اتصال بی شکل حمل و نقل است زیرا ایران حلقه اتصال جنوب به شمال و شرق و به غرب است و می تواند تجارت گسترده ای با سرزمین های دیگر داشته باشد که دسترسی به آب های آزاد ندارند. مناطق آزاد سرخس، اروند، چابهار، ارس و ماکو در این عرصه نقش مهمی دارند و ایران را به یک هاب تجاری در منطقه تبدیل کرده اند. در همین ایام به پیشنهاد کشور افغانستان، چابهار به عنوان هاب تجاری این کشور تعیین شده و کالاهای آن ها از طریق این منطقه آزاد وارد و خارج می شود. بر همین اساس الگوی همکاری شبکه ای در حوزه حمل و نقل فعال شده و کار خود را پیش می برد. این مورد توجه فعالان اقتصادی خارجی و مناطق آزاد سایر کشورها قرار گرفته است. 

** منطقه آزاد روسیه خواستار همکاری و ارتباط با منطقه آزاد انزلی و چابهار است؛ این طرح مسکو را به اقیانوس هند متصل می‌کند

در همین رابطه از کشور روسیه چندین منطقه آزاد خواهان همکاری با مناطق آزاد ایران شده اند که در گام نخست یک منطقه آزاد روسیه خواستار همکاری و ارتباط با منطقه آزاد انزلی و چابهار شده است. این یک طرح چهار مرحله ای است که مسکو را به اقیانوس هند متصل می کند. کشورهای جنوبی خلیج فارس نیز ابراز تمایل کرده اند که از طریق محور جنوب به شمال، از طریق ایران حوزه ترانزیت را در دستور کار قرار دهند. اخیرا میان ایران و روسیه نیز همکاری خوبی در حوزه ریلی آغاز شده است. یکی از خطوطی که مطالعات آن آغاز شده است از شمال ایران به جنوب متصل می شود که یک خط ریلی پهن محور است. مجموعه متولی روسی این پروژه مذاکرات را با منطقه آزاد آغاز کرده است و این خط ترانزیت به شکلی ترسیم می شود که ارتباط بین مناطق آزاد ایران را نیز تقویت می کند. از این خط برای حمل بار داخلی نیز استفاده می شود که صرفه اقتصادی و بازدهی این خط ریلی را ارتقا می دهد. این یک مگاپروژه است که می تواند در بسیاری از عرصه ها گره گشا باشد.
علاوه بر روسیه، مذاکرات با مناطق آزاد پاکستان، افغانستان، امارات متحده عربی، قطر، عمان، عراق، ترکیه، ازبکستان، سوریه، قرقیزستان و ارمنستان نیز آغاز شده تا یک شبکه بین المللی میان مناطق آزاد نیز شکل گیرد. خروجی این شبکه بین المللی این خواهد بود که منافع اقتصادی تمامی این کشورها به حداکثر ارتقا یابد. مناطق آزاد حلقه اتصال اقتصاد داخلی با اقتصاد جهانی هستند که این شبکه سازی می تواند در این حوزه بسیار موثر باشد. سرمایه گذاری مشترک، همکاری تجاری و توسعه تجارت از جمله مزایای شبکه بین المللی مناطق آزاد است. ایران در ساخت مناطق آزاد مشترک با سیار کشورها صاحب سبک است و بر همین اساس مذاکراتی با روسیه انجام شده تا تفاهم منطقه آزاد مشترک با این کشور شکل گیرد. با عمان، ترکیه، پاکستان و عراق نیز چنین مصوباتی داشته ایم تا مناطق آزاد مشترک به زودی میان ایران و این کشورها تاسیس شود. در سفر رئیس جمهوری به ترکیه نیز تفاهم نامه میان ایران و ترکیه نهایی می شود. سرعت این طرح خوب است اما مشخصا با توجه به قوانین مورد نیاز شاید اندکی زمان بر باشد.

** در مناطق آزاد مشترک، قوانین برای طرفین یکسان است

سوال: منطقه آزاد مشترک چه ویژگی هایی خواهد داشت؟

پاسخ: در مناطق آزاد مشترک، قوانین برای طرفین یکسان است به شکلی که فعالین اقتصادی هر کدام از دو کشور، از منافع و تسهیلات یکسانی برخوردار خواهند بود. البته نوع مدیریت ها متفاوت است و هر کشور با توجه به قوانین خود می تواند مدیریت آن را تغییر دهد. شبکه مناطق آزاد این قابلیت را دارد تا کشورها را به سرزمین های دوردست در خاور دور و آفریقا نیز متصل کند. مشخصا تشکیل منطقه آزاد مشترک یک امر تحول آفرین است که می تواند درمیان مدت نتایج ملموسی در حوزه تجارت داشته باشد.
 
** کشورهای عضو بریکس و شانگهای برای حضور در مناطق آزاد ایران حضور ابراز تمایل کرده‌اند

سوال: عضویت ایران در پیمان شانگهای و گروه بریکس چه دست آوردهایی در حوزه مناطق آزاد خواهد داشت؟

پاسخ: پیمان شانگهای و گروه بریکس ظرفیت هایی دارند که به ما کمک می کنند برای مثال در مقابله با تحریم ها موفق تر عمل کنیم. از سوی دیگر باید توجه داشت که مناطق آزاد خود ظرفیتی عظیم هستند تا بتوان تحریم ها را خنثی کرد هرچند که در اقتصاد ایران، مشکل اصلی تحریم ها نیستند. ایران امروز بیش از 120 میلیارد دلار فعالیت اقتصادی در عرصه بین الملل دارد که نشان می دهد عبور از تحریم ها ممکن شده است. با این وجود مناطق آزاد، به علت سهولت در تجارت، کمک کننده اقتصاد هستند. استقلال نهادهای مالی در مناطق آزاد، مولفه ای است که کمک می کند تا تجارت در مناطق آزاد بدون محدودیت پیش رود. بر همین اساس مناطق آزاد ایران به عنوان بهشت سرمایه گذاری به اعضای این پیمان های بین المللی معرفی شده اند.
نخستین ویژگی پایین بودن هزینه تولید است. همچنین نیروی کار با کم ترین هزینه تامین می شود. دومین ویژگی مهم مناطق آزاد، وجود زیرساخت های توسعه یافته است که کار را برای آغاز فعالیت آسان می کند. دسترسی به بازار هدف و سهولت کسب و کار از دیگر ویژگی های مهم مناطق آزاد است که آن ها را در جهان منحصربفرد می کند. مدیریت واحد آن مقوله ای است که مناطق آزاد را منسجم و تولید درآن ها را آسان کرده است. معافیت های مالیاتی و گمرکی، پنجمین ویژگی منحصربفرد مناطق آزاد است که اشتیاق را برای سرمایه گذاری افزایش می دهد.
پس از اطلاع رسانی در رابطه با این ظرفیت های مناطق آزاد، شاخص سازی در دستور کار قرار گرفت و پس از آن هزار بسته سرمایه گذاری به ارزش 20 میلیارد یورو در این مناطق تعریف شد به این شکل که هر بسته تعریف یک پروژه مستعد در مناطق آزاد بود. مطالعات امکان سنجی اولیه هر بسته سرمایه گذاری انجام و مشخص شد که چه میزان نیاز به سرمایه است و چه ساختارهایی در دسترس است. مجوزهای سرمایه گذاری نیز صادر شده و دیگر سرمایه گذار نیاز نیست چندین ماه درگیر کار اداری شود.
در گام بعد در سال جاری، 5 رویداد بین المللی برگزار و در این نشست ها این بسته های سرمایه گذاری معرفی شد. آن چه که ما به صورت گسترده در دستور کار قرار دادیم، آگاه سازی متقاضیان است و تبلیغات خوب و متعددی در این عرصه انجام شد. این اقدامات سبب شد تا در 10 ماه ابتدایی امسال بیش از 720 هزار میلیارد تومان تقاضا برای سرمایه گذاری در مناطق آزاد دریافت شود. این درخواست ها در حال بررسی است و برخیاز پرونده ها نیز جنبه اجرایی پیدا کرده است.
در همین راستا کشورهای عضو بریکس و شانگهای، نیز ابراز تمایل کرده اند که در مناطق آزاد ایران حضور فعال داشته باشند. به تازگی مقامات هندی نیز اعلام کرده اند که عضویت ایران در بریکس سبب شده تا این کشور به سمت سرمایه گذاری در ایران سوق پیدا کند.
منطقه آزاد قشم نیز در این رابطه به عنوان همکار با کشورهای عضو شانگهای و منطقه آزاد کیش نیز به عنوان مرکز همکاری با کشورهای عضو بریکس تعیین شده اند.
منطقه آزاد انزلی نیز به عنوان مرکز همکاری با کشورهای اوراسیا تعیین شده است و این روند با جدیت ادامه خواهد داشت تا مناطق آزاد نیز همکاری خوبی با کشورهای عضو بریکس و شانگهای داشته باشند.