تالابها به عنوان یکی از مهمترین، با ارزش ترین و پیچیده ترین اکوسیستم های روی زمین، زیباترین، بکرترین و شگفت انگیزترین پدیدههای طبیعی هستند که هرکدام دارای جلوههای بسیار بدیع و ناشناختهاند. تالابها از هر نوع و در هر کجا که باشند عملکردها و خدماتی را فراهم میکنند که همه در نوع خود بی نظیر هستند.
پاک کردن آب از هر نوع ناخالصی، کنترل سیلاب، حفاظت در برابر طوفان و فرسایش و بادشکن و نهایتا پناهگاهی برای انواع گیاهان عملکردهایی هستند که هیچ یک از اکوسیستمهای روی کره زمین بصورت یکپارچه قادر به انجام آن نیستند.
در سال 1971 میلادی کنوانسیون رامسر به منظور حفاظت و بهره‌برداری بهتر از محیط زیست در شهر رامسر ایران تهیه و به امضای نمایندگان ۱۸ کشور شرکت کننده رسید.
میزبانی ایران در انعقاد چنین پیمانی در شهر رامسر در روز ١۳ بهمن ماه موجب شد تا نام رامسر بر کنوانسیون بین‌المللی حفاظت از تالابها نقش ببندد. کنوانسیون رامسر مشتمل بر یک مقدمه و 12 ماده است. در این کنوانسیون فهرستی از تالاب‌های مهم جهان نیز تهیه شده است.
طرف‌های معاهده در این کنوانسیون موظفند که تالاب‌های حائز اهمیت سرزمین خود را تعیین، نقشه‌های اصلاحی تالابها را به نحوی تنظیم و اجرا کنند که حفظ و حراست و بهره‌برداری صحیح از آنها را در سرزمین خود تسهیل نمایند. همچنین با اعمال مدیریت صحیح کوشش کنند تعداد پرندگان آبزی در تالاب‌های مربوطه را افزایش دهند و تسهیلات لازم برای حفاظت تالابها و پرندگان آبزی در منطقه تالابها فراهم کنند.
از 22 تالاب ثبت شده ایران در کنوانسیون رامسر، تالاب‌های «شورگل، یادگارلو و درگه سنگی»، «مجموعه تالاب انزلی»، «شادگان، خورالامیه و خورموسی»، «نیریز و کمیجان»، «انتهای جنوبی هامون پوزک» و «هامون صابری و هامون هیرمند»، 6 سایت تالابی هستند که در معرض تغییرات اکولوژیکی بوده و به همین دلیل در فهرست «مونترو» رامسر قرار گرفته‌اند.
تالاب شادگان که در تاریخ 23 ژوئن 1975 توسط کنوانسیون رامسر به عنوان تالاب دارای اهمیت بین المللی (به ویژه از لحاظ پرندگان آبزی) به ثبت رسیده به دلیل مهاجرت پرندگان متنوع در فصول زمستان و اوایل بهار، از نواحی شمالی کره زمین به آن، توسط سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان پناهگاه حیات وحش اعلام شده است. یکی از شگفتیهای تالاب شادگان، داشتن همزمان آب شور، شیرین و لب شور است، که این ویژگی تنوع زیستی بی‌نظیری را موجب شده است. تالاب شادگان، مرکز تکثیر طبیعی بزرگی است که علاوه بر ماهیان تالاب، ماهیهای رودخانه‌های بهمن شیر، کارون و جراحی نیز از آن به عنوان مکان مناسبی برای تخم ریزی استفاده میکنند. تا کنون 154 نوع پرنده از 38 خانواده در این تالاب شناسایی شده و بعد اکوتوریستی تالاب نیز به علت شمار قابل توجه پرندگان مهاجر آن، از اهمیت بسزایی برخوردار است.
آنچه با توجه به اهمیت تالاب ها به حفاظتشان کمک میکند شناخت آنهاست. پر واضح است آگاهی بخشی به مردم در زمینه نقش تالاب ها در حفظ چرخه محیط زیست و همچنین توسعه صنعت گردشگری که در نهایت به بهبود شرایط اقتصادی، اشتغالزایی و توسعه زیرساختها می انجامد، می تواند باعث افزایش مشارکت مردم جوامع محلی در حفظ تالابها شود.
** الهام اولاد باغی، رئیس اداره محیط زیست، بهداشت، سلامت و غذا و داروی سازمان منطقه آزاد اروند