در ابتداي مسير براي مناطق آزاد كه قرار بود ابتدا تحولات ساختاري در آنها رخ دهد، برنامه‌اي جامع تدوين و در اين برنامه نحوه تبادلات مناطق آزاد با سرزمين مادر تعريف شد.
هدف‌گذاري براي سرمايه‌گذاري در هفت منطقه آزاد كيش، قشم، چابهار، انزلي، اروند، ماكو و ارس ١٦ هزار ميليارد تومان پيش‌بيني شد. آمارهاي شوراي‌عالي مناطق آزاد نشان مي‌دهد در سال گذشته ٣٤١ ميليون دلار از مناطق آزاد كالا صادر شده است كه با احتساب آمار صادرات مجدد، مجموع رقم صادرات كالا از اين مناطق به ٨١٣ ميليون دلار مي‌رسد.
در مقابل اما در مدت مورد اشاره يك‌ميلياردو ٤٠٠ ميليون دلار كالا به اين مناطق وارد شده كه ٤١ درصد بيشتر از صادرات صورت گرفته است.
از آنجا كه با اضافه‌شدن هر منطقه آزاد، درآمدهاي دولت نيز به واسطه عدم التزام مناطق به اجراي قوانين مالي و تجاري مانند پرداخت عوارض و ماليات کاهش مي‌يابد انتظار آن است كه با طرح‌هاي توسعه‌اي و افزايش توليد صادراتي در مناطق اين كاهش درآمدها جبران شود؛ به‌عبارت‌ديگر مناسب‌تر آن است دولت در وهله نخست به افزايش درآمد مناطق آزاد فعلي همت گمارد سپس لوايح افزوده‌شدن مناطق جديد را به مجلس ارائه كند.
براي آنكه مناطق آزاد بتواند به اهداف اصلي خود برسد نياز است يك برنامه اتصال به سرزمين مادر تعريف شود به‌اين‌صورت است كه سرريز درآمد از مناطق آزاد به منطقه پيرامون خود قابل مشاهده خواهد بود.
مناطق آزاد بايد جزيره‌‌هايي سودرسان به اطرافشان باشند. يكي از جذابيت‌هاي بزرگ مناطق آزاد داشتن معافيت‌هاي مالياتي و عوارض گمركي است كه همين يك مورد عده زيادي را سمت اين مناطق كشانده است. اين معافيت‌ها در اصل به اين دليل به فعالان اقتصادي داده مي‌شود كه آنها با درآمدزايي بالا براي منطقه و مناطق پيراموني زندگي بوميان را با تحول و توسعه روبه‌رو كند.
توسعه پيوندهاي راهبردي و گسترش همکاري و مشارکت با کشورهاي منطقه و جهان به‌ويژه همسايگان براي افزايش قدرت مقاومت و کاهش آسيب‌پذيري اقتصاد ملي، تسهيل مقررات و گسترش مشوق‌هاي لازم، گسترش خدمات تجارت خارجي و ترانزيت و زيرساخت‌هاي مورد نياز، تشويق سرمايه‌گذاري خارجي براي صادرات و تنوع‌بخشي پيوندهاي اقتصادي با کشورها به‌ويژه با کشورهاي منطقه ازجمله راهبردهاي عملياتي و اجرائي ذيل سياست‌هاي کلي اقتصاد مقاومتي ابلاغي رهبري معظم انقلاب است که براين‌اساس با بازتعريف نقش هريک از مناطق آزاد براي تقويت روابط با کشورهاي همسايه و متعاقبا ساير کشورها در چارچوب رويکردهاي فوق، مقرر شده است:
منطقه آزاد اروند در مرز شلمچه با بخش جنوبي عراق به‌عنوان پايانه بزرگ صادراتي و تبادل تجاري ازيک‌سو و قطب پالايشي و توليدي فراورده‌هاي نفتي آبادان و شيمي شهر و صنايع فراساحلي عظيم با هشت پالايشگاه کوچک و شرکت‌هاي بزرگ تأسيسات دريايي، صنايع دريايي ساحل اروند است.
منطقه آزاد ارس در حاشيه رود ارس و برخورداري از اراضي حاصلخيز براي کشاورزي صنعتي و ايجاد مجتمع‌هاي بزرگ کشت و صنعت با رويکرد صادرات به بازار کشورهاي حوزه قفقاز و نزديکي به کلان‌شهر تبريز به‌عنوان مرکزيت تجاري و صنعتي برتر منطقه و برخورداري از ظرفيت‌هاي صنعتي متأثر از صنايع مستقر در آذربايجان شرقي است.
منطقه آزاد انزلي به دليل همجواري با کشورهاي حاشيه درياي خزر و دسترسي به يکي از مهم‌ترين کريدورهاي تجاري بين کشورهاي حاشيه درياي خزر و بهره‌گيري از ظرفيت حمل‌ونقل ترکيبي ريلي- دريايي و ظرفيت اتصال راه‌آهن ارومچي در چين به بندر آکتائو قزاقستان و از اين طريق به بندر کاسپين، مقرر است نقش مؤثري را در افزايش سهم کشور از بازار اين منطقه عهده‌دار شود.
منطقه آزاد چابهار به‌عنوان تنها منطقه آزاد واقع در دهانه اقيانوس هند و دسترسي به بازارهاي شبه‌قاره هند و نيز قرارگرفتن آن در کريدور بين‌المللي هندوستان تا روسيه و اتصال آسياي ميانه و افغانستان به آب‌هاي آزاد به دنبال تبديل خود به مرکز سرمايه‌گذاري، تجارت و ترانزيت بين کشورهاي مذکور است.
منطقه آزاد ماکو با قرارگرفتن در دروازه زميني مبادلات ايران با اروپا و مرز ترکيه و برخورداري از بيشترين جغرافياي تحت قلمرو خود با تکميل زيرساخت‌هاي خود ازجمله احداث فرودگاه در دو سال گذشته، به دنبال بهره‌گيري مؤثر از ظرفيت‌هاي خدماتي مرتبط با حمل‌ونقل و ترانزيت، پايانه‌هاي صادراتي مستقل، خدمات رفاهي و مجتمع‌هاي بين‌راهي و ساير خدمات حمل‌ونقلي، توسعه ترابرمحور را در همه ابعاد آن براي منطقه عملياتي کند.
منطقه آزاد قشم و موقعيت راهبردي آن در خليج فارس و ارتباط با کشور عمان و ظرفيت‌هاي توسعه صنايع دريامحور و صنايع انرژي، نفت و گاز، فولاد، صنايع واسطه‌اي فرآوري منابع طبيعي فراوان و ارزان داخلي و صنايع انرژي‌بر متکي بر اين منابع طبيعي، بهره‌گيري از منابع هيدروکربني جزيره و ميادين گازي مستقل اطراف جزيره، بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي توليد فراورده‌هاي بيوتکنولوژيک، سوخت‌رساني به کشتي‌هاي عبوري از آبراهه بين‌المللي خليج‌فارس، همه‌وهمه منابع و ظرفيت‌هايي هستند که بهره‌گيري از آنها مي‌تواند در توسعه و عمران منطقه‌اي در دستور کار سازمان متولي اين منطقه قرار گیرد.
منطقه آزاد کيش شامل چهار جزيره کيش، هندورابي، فارور بزرگ و فارور کوچک به‌عنوان اولين منطقه آزاد کشور و مهم‌ترين کانون گردشگري در ميان جزاير کشور با برخورداري از زيرساخت‌هاي مناسب حمل‌ونقل هوايي و دريايي به‌ويژه فرودگاه بين‌المللي در حال توسعه و داراي پايانه مدرن مسافري، هتل‌ها، مراکز اقامتي و تسهيلاتي ـ خدماتي روزآمد گردشگري و جذابيت‌ها و محصولات ارزشمند گردشگري دريايي است.
زيرساخت‌هاي فراهم‌شده در اين منطقه قابل توسعه براي شکل‌گيري بازارهاي بين‌المللي و منطقه‌اي مالي، در پي تبديل خود به يکي از مقاصد اصلي گردشگري، تجارت و پايگاه صنايع فراساحلي در منطقه است.
منبع: روزنامه شرق