مناطق آزاد در مدار توسعه

 مناطق آزاد تجاری هم یکی از پایه‎های مهم کمک به افزایش سرعت رشد اقتصادی و حرکت کشور در مسیر توسعه متوازن به شمار می‎آیند به همین جهت این مناطق مورد توجه ویژه قرار گرفته است.
به گزارش فرینا، جهت‎گیری‏ های کلان در سیاست‎گذاری برای توسعه مناطق آزاد در دولت به این صورت بوده که از ظرفیت‎های فراوان این مناطق برای توسعه کشور بهره‏ گیری مناسب و به موقع انجام شود. بر این اساس تلاش برای توجه و باور ارکان مختلف حاکمیت به قابلیت مناطق آزاد به عنوان یکی از موثرترین ابزارهای تقویت اقتصاد ملی و افزایش سهم اقتصاد در حال گذار به اقتصاد پیشرفته و مقاوم از اقتصاد بین‎المللی در این مدت از سوی دست‎اندرکاران اداره این مناطق در دستور کار قرار گرفت و نتایج مناسبی هم به همراه داشت.

شناسایی موانع حرکت در مسیر نیل به اهداف اولیه مناطق
یکی از مهم‎ترین سیاست‏ گذاری‎های کلی در دولت تلاش برای قرار گرفتن مناطق آزاد در مسیر صحیح نیل به اهداف اولیه تاسیس آنها بوده است و این کار از طریق شناسایی و تدبیر برای چالش‎های پیش‌روی تحقق برخی از اهداف مناطق انجام شده است. از جمله این چالش‎ها می‎توان به عوامل سیاسی ناشی از جریان ایران هراسی و تحریم‎های اقتصادی محدود کننده همکاری‌های اقتصادی بین‎المللی کشور، عوامل نهادی شامل برخی مقررات بازدارنده و عدم پایبندی برخی از دستگاه‎ها و نهادها به الزامات و تکالیف قانونی، محدودیت‎های زیرساختی در برخی از مناطق و طولانی شدن فرآیند تکمیل و توسعه آنها و تکانه‎ها و عوامل سلبی محیط اقتصاد کلان و فضای کسب و کار در کشور اشاره کرد.
همچنین باز تعریف نقش هر یک از مناطق آزاد، بهبود محیط کسب و کار حاکم بر مناطق از طریق ارتقای شفافیت، پیشگیری و مقابله با فساد و بهبود فرایندها، تلاش برای تقویت رقابت پذیری و واگذاری عادلانه و رقابتی فرصت‎ها به عموم، تدوین طرح راهبردی مناطق آزاد و منشور راهبری فرهنگی، اجتماعی و گردشگری مناطق و روزآمد سازی مطالعات راهبردی و طرح‎های جامع توسعه مناطق و تدوین و اجرای برنامه‎های عملیاتی تکمیل و توسعه زیرساخت‏ های مناطق آزاد هم به صورت ویژه مورد توجه قرار گرفت.

اهداف کلان و راهبردها در توسعه مناطق
از سوی دیگر کمک به تأمین رشد پویا و بهبود شاخص‌های مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز بیست‌ساله کشور به عنوان یکی از مهم‎ترین اهداف کلان در اداره کشور مورد توجه قرار گرفت. برای دست‎یابی به این هدف مهم راهبردهایی مانند گسترش و تسهیل تولید کالا و خدمات (در کسب و کارهای محوری و مزیت‎های نسبی مناطق و جلب و جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی)،گسترش صادرات کالا و خدمات (و حضور فعال در بازارهای منطقه‏ ای و جهانی)، کمک به انتقال فناوری‌های پیشرفته به بخش‎های مختلف اقتصادی کشور و تقویت اقتصاد دانش بنیان، تسهیل و تسریع در تأمین نیازها و کالاهای ضروری و راهبردی کشور، تسهیل و کمک به تامین منابع مالی از خارج از طریق توسعه بازارهای پول و سرمایه در مناطق، بهبود محیط کسب و کار حاکم بر مناطق از طریق ارتقای شفافیت، پیشگیری و مقابله با فساد اداری،مالی و اقتصادی، اصلاح، ساده سازی و بهبود فرایندها و مقررات و ارتقای خدمات عمومی سازمانها ی مناطق و تقویت پنجره واحد، توسعه زیرساخت‎های مربوط به کسب و کارهای محوری مناطق (سایت‎ها، دسترسی‎ها، امور زیربنایی، حمل و نقل و ارتباطات) تقویت سرمایه انسانی و ایجاد اشتغال مولد و کمک به کاهش بیکاری در سطوح منطقه‏ای و ملی و کمک به تنوع بخشی پیوند‌های اقتصادی با کشورهای منطقه بویژه همسایگان در دستور کار قرار گرفت.
از سوی دیگر تعریف فرصت‏ های سرمایه‎گذاری متناسب با نیازها و تقاضاهای بازارها و منابع مزیت دار کشورهای منطقه و همسایه برای تولید کالا و خدمات در چرخه و زنجیره ارزش و زنجیره تولید منطقه‏ ای، جلب و جذب سرمایه‎گذاران کشورهای منطقه و همسایه برای فعالیت در مناطق، تسهیل و تشویق صادرات کالا و خدمات به کشورهای منطقه و همسایه، مشارکت با فعالان اقتصادی در کشورهای منطقه و همسایه برای بازاریابی و بازارسازی منطقه آزاد، فراهم آوردن بستر حضور ، فعالیت، بازدید و سفر آسان اتباع کشورهای منطقه و همسایه مناطق به صورت ویژه مورد توجه بوده است.
یکی از مهم‏ ترین اقدامات انجام شده در حوزه مناطق آزاد در دولت یازدهم کمک به توسعه و تسریع عمران و آبادانی منطقه‎ای و توانمندسازی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع محلی است و برای تحقق آن راهبردهایی از جمله توسعه مناطق در چارچوب طرح های راهبردی و جامع، توسعه هدفمند امورزیربنایی (آب ، برق، گاز و...) مناطق، توسعه هدفمند زیرساخت‎های حمل و نقل مناطق در هم افزایی با شبکه های ملی ، منطقه‎ای و بین‎المللی، توسعه هدفمند زیرساخت‎های ارتباطی و اطلاعاتی مناطق، توسعه مراکز آموزشی فنی، حرفه‎ای -مهارتی کارآمد در سطوح مختلف مبتنی بر نیازها و تقاضای کسب و کارهای محوری مناطق، توسعه مراکز خدمات بهداشتی و درمانی متناسب با نیاز جامعه محلی و فعالان اقتصادی و بازدیدکنندگان از مناطق، توسعه ظرفیت‎ها، قابلیت‎ها و استعدادهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع محلی و ساماندهی آن‎ها در جهت تولید ارزش مورد توجه قرار گرفت. از سوی دیگر ارتقای فرهنگی و اجتماعی جوامع محلی و جلب مشارکت حداکثری ایشان در توسعه منطقه، ترغیب و تشویق اشتغال نیروی کار محلی ماهر در کسب و کارها و صنایع ایجاد شده در مناطق هم در دستور کار قرار گرفت.

برخی پروژه‎های انجام شده
پروژه‎های مختلفی در این مدت برای توسعه مناطق آزاد انجام گرفته که می‎توان به توسعه فرودگاه بین‎المللی کیش شامل ترمینال جدید 5 میلیون نفری فرودگاه با پیشرفت 50 درصد و برج و ساختمان عملیاتی جدید فرودگاه، توسعه بندر تجاری کیش و احداث اسکله کانتینری 35 هزار تنی با پیشرفت 75 درصد، توسعه ساحل شرقی جزیره، احداث انبار کانتینری و احداث فرودگاه و بندر جزیره هندورابی به عنوان مقصد جدید گردشگری سبز، احداث مصلی بزرگ کیش اشاره کرد.
در منطقه آزاد قشم هم پروژه‏ هایی شامل احداث و تکمیل بندر و اسکله مسافری درگهان، توسعه بندر کاوه با760 متر اسکله در بندر کاوه برای پهلوگیری شناورهای تا100.000 تن، توسعه اسکله‎ها و لایروبی حوضچه بندر بهمن با پیشرفت 50 درصد، توسعه و بهسازی فرودگاه بین‎المللی قشم، تکمیل ورزشگاه‎های منطقه، طرح آبرسانی به 22 روستای جزیره، احداث بیمارستان 96 تخت خوابی پیامبر اعظم «ص» ، احداث بزرگراه مرکزی و شبکه جامع خلیج فارس (بندر کاوه-لافت) ، بزرگراه خلیج فارس با پیشرفت 50 درصد اشاره کرد. در منطقه آزاد چابهار هم احداث مجتمع پتروشیمی مکران، احداث مجتمع فولاد، تکمیل و راه‎اندازی مجدد دانشگاه بین‎المللی چابهار، احداث سالن همایش‎های بین‎المللی، تکمیل مسجد جامع بزرگ منطقه، احداث ورزشگاه سرپوشیده 2000 نفری، برقراری خط کشتیرانی عمان –چابهار، انجام گرفته است که نقش مهمی در توسعه این منطقه دارد.
در منطقه آزاد انزلی نیز احداث مجتمع بندری صادراتی کاسپین شامل 22 پست اسکله – برج دیده بانی-انبارهای کانتینری-بلوار و راه‎های دسترسی به بندر – مخازن نفتی در محدوده‎ای به مساحت 265972 متر مربع، احداث موج شکن های شرقی و غربی به طول بالغ بر 5 کیلومتر و پیشرفت 85 درصدی انجام شده است. در منطقه آزاد ارس نیز تعریض بزرگراه جلفا مرند د ر دوقطعه جداگانه جمعاً به طول19 کیلومتر با پیشرفت 86 درصد، احداث تصفیه خانه فاضلاب، احداث پل روگذر راه آهن تبریز-جلفا ، توسعه شهرک‎های صنعتی و کشاورزی گلخانه‎ای مدرن انجام شده است.
در منطقه آزاد اروند احداث مجتمع‎های فولاد کاوه و شهید جهان آرا، اجرای طرح محصور سازی منطقه و فراهم‎سازی زمینه استقرار گمرک در دروازه‎های تعیین شده ورود و خروج منطقه، انجام مطالعات احداث راه آهن بندر امام به شلمچه و آماده‎سازی تشکیل شرکت پروژه مربوط، احداث و توسعه پایانه مرزی شلمچه، پی گیری پاکسازی اروند رود از مغروقه‎ها، از جمله پروژه‎هایی بوده است که انجام شده است.
در منطقه آزاد ماکو هم احداث و تجهیز فرودگاه ماکو شامل ترمینال، برج و ساختمان عملیاتی و سطو ح پروازی ، احداث پایانه صادراتی و مجتمع انبارهای مربوط، اجرای پروژه های بزرگراهی و تعریض جاده‎های بین شهرهای درون منطقه، احداث مجموعه نمایشگاهی و بوستان مرکزی ماکو، انجام شد.

افزایش سرمایه‎گذاری بخش غیر دولتی در مناطق آزاد
یکی از اقدامات دولت برای توسعه مناطق آزاد افزایش سرمایه‎گذاری است. میزان سرمایه‎گذاری انجام شده در مناطق آزاد در طول چهار فعالیت دولت یازدهم افزایش چشم‎گیری داشته است به طوری که میزان سرمایه‎گذاری داخلی بخش غیر دولتی در منطقه آزاد کیش از 11.762 میلیارد ریال در سال 91 به 66100 میلیارد ریال در سال 95 افزایش یافته است. این رقم در منطقه آزاد قشم 8.100 میلیارد ریال در سال 91 به 8929 میلیارد ریال در سال 95 رسیده است.
میزان سرمایه ‏گذاری داخلی بخش غیر دولتی هم از 636 میلیارد ریال در سال 91 به 1400 در سال 95 رسیده است. این رقم در منطقه آزاد انزلی از 3.514 میلیارد ریال در سال 91 به 37507 میلیارد ریال در سال 95 رسیده است. در منطقه آزاد ارس هم این میزان سرمایه‎گذاری از 3.520 در سال91 به 9.183 میلیارد ریال رسیده است. سرمایه‎گذاری داخلی بخش غیر دولتی در منطقه آزاد ماکو نیز از 138 میلیارد ریال در سال 91 به 4408 میلیارد ریال در سال 95 افزایش یافته است.

افزایش سرمایه‎گذاری خارجی
میزان سرمایه گذاری خارجی جذب شده در مناطق آزاد هم در این مدت افزایش یافته به طوری که این شاخص در منطقه آزاد کیش از 30 میلیون دلار در سال 91 به 108.4 میلیون دلار در سال 95 افزایش یافته است. در منطقه آزاد قشم میزان سرمایه‎گذاری از 2 میلیون دلار در سال 91 به 2544 میلیون دلار در سال 95 رسیده است. در حالی که میزان جذب سرمایه‏گذاری خارجی در سال 91 صفر بوده در سال 95 در این منطقه 22.57 میلیون دلار سرمایه‎گذاری خارجی جذب شده است.
میزان جذب سرمایه‎گذاری خارجی در مناطق آزاد انزلی، اروند، ارس و ماکو هم در سال 91 صفر بوده و میزان جذب سرمایه‏گذاری خارجی در این مناطق به ترتیب در سال 95 به، 40، 475.7، 93.34،88.3 میلیون دلار رسیده است. در کل میزان جذب سرمایه ‏گذاری خارجی در مناطق آزاد در سال 91 حدود 32 میلیون دلار بوده که این رقم در سال 95 به 3372.3 میلیون دلار رسیده است.

افزایش اشتغالزایی
در حوزه اشتغالزایی در مناطق آزاد هم شاهد رشد مناسب در دولت یازدهم در این حوزه هستیم به طوری که اشتغالزایی در انجام شده در این مناطق از 13.657 نفر در سال 91 به 20.985 در سال 95 رسیده است.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی دولت

شرح عکس: فرودگاه منطقه آزاد ماکو ساخته شده در دولت تدبیر و امید