بانک آف‌شور نوعی از بانک است که در مکانی خارج از محل سپرده‌هایش مستقر است و به طور معمول محل مورد نظر همواره از مالیات پایین و معافیت‌های مالیاتی برخوردار است.
این نوع بانک‌ها در زمینه‌های جذب وجوه کوتاه مدت، وام‌های سندیکایی و معاملات خارجی فعال هستند و وام گیرندگان و سپرده‌گذاران آنها معمولاً از کشورهایی غیر از کشور محل حضور این بانک‌ها هستند.
البته بعضی از این گونه بانک‌های آف‌شور، متخصص در جذب سپرده‌های خارجی و اعطای وام ارزی به متقاضیان کشور محل حضور خود هستند. این در حالی است که در ایران حدود 20 سال پیش قانون مربوط به این بانک به تصویب رسیده است. اما سال‌ها است با وجود متقاضیان فراوان برای تاسیس این نوع بانک در ایران، بانک مرکزی هنوز راضی به دادن مجوز برای تاسیس این بانک‌ها نشده است.
در همین راستا چندی پیش سازمان منطقه آزاد خواسته خود را مبنی بر تاسیس بانک آف‌شور با توجه به این موضوع که این منطقه به نقل و انتقال آزاد ارز احتیاج دارد، تقدیم بانک مرکزی کرد. در همین زمینه اخیرا علی جیرفتی معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری سازمان منطقه آزاد کیش در مصاحبه‌ای بیان کرد: سرمایه‌گذاران نباید نگران انتقال و جابه‌جایی پول در بحث سرمایه‌گذاری باشند. وی در ادامه از راه اندازی نخستین بانک «آف‌شور» تا یک ماه آینده در جزیره کیش خبر داد و گفت: 10 تقاضا از منطقه آزاد کیش داشتیم که 4 درخواست مورد تایید قرار گرفته و به بانک مرکزی فرستاده شده است که در یکی دو ماه آینده مجوز لازم آن گرفته خواهد شد. در همین زمینه گفت‌وگویی با احمد حاتمی یزد، کارشناس ارشد بانکی و مشاور دبیر شورایعالی مناطق آزاد کشور انجام داده‌ایم که مشروح آن را خواهید خواند.
با توجه به شرایط و ویژگی‌های بانک‌های آف‌شور، ضرورت راه‌اندازی این بانک‌ها در ایران چیست؟
بانک‌های آف‌شور، بانک‌هایی هستند که از قوانین ساده‌تری به نسبت قوانین بانک‌های معمولی برخوردار هستند. اما در عین حال محدودیت‌هایی نیز به یدک می‌کشند. از جمله اینکه بانک‌های آف‌شور اجازه معامله با ریال را ندارند و معاملات خود را با ارزهایی غیر از ارز محلی ایران انجام می‌دهند. برای نمونه از ارزهایی همچون یورو، دلار یا ین ژاپن استفاده می‌کنند.
این بانک‌ها عموما در مناطق آزاد تاسیس می‌شوند و قوانین و مقرراتشان به قوانین بین‌المللی نزدیک است. بنابراین اجرایی شدن قوانین بانکداری اسلامی در این بانک‌ها الزامی نیست. درواقع در آیین‌نامه تشکیل این بانک‌ها اجازه داده شده است که زیر نظر قوانین بین‌المللی به کار خود ادامه دهند.
از نظر قانون و مقررات بانک مرکزی نیز قوانین مربوط به نقل و انتقال ارزی در این بانک‌ها با محدودیتی مواجه نشده است و نقل و انتقال ارز در این بانک‌ها آزاد است. در صورتی که بانک‌های داخلی در نقل و انتقال ارز با محدودیت و مشکل روبه‌رو هستند.
در حالی که متقاضیان فراوانی تا به امروز خواستار تاسیس بانک آف‌شور در ایران بوده‌اند و این درخواست را به بانک مرکزی ارائه داده‌اند، متاسفانه تا این لحظه شاهد تاسیس بانک آف‌شوری در ایران نبوده‌ایم. درواقع با وجود اینکه بانک مرکزی در همه جا سخن از اینکه طبق مقررات برخورد می‌کند و با اینکه در قانون محدودیتی برای تاسیس بانک آف‌شور وجود ندارد، سیاست‌های بانک مرکزی به گونه‌ای بوده است که اجازه تاسیس به این بانک را در ایران نداده است.
از طرفی با توجه به این موضوع که توسعه و رشد اقتصادی مناطق آزاد تا حدی تحت تاثیر حضور بانک آف‌شور در این مناطق به دلیل نقل و انتقال آزاد ارز است، مناطق آزاد درخواست تاسیس بانک آف‌شور را به بانک‌مرکزی تسلیم کرده است که تاکنون جواب مثبتی دریافت نشده است.
دلیل مخالفت بانک مرکزی با تاسیس این بانک‌ها در داخل ایران چیست؟
کارشناسان بانک مرکزی متاسفانه به همان اندازه که در زمینه بانکداری ایرانی و اسلامی تسلط دارند و هرساله به دنبال رشد و توسعه نظام بانکی هستند، نسبت به قوانین و مقررات بانک‌های آف‌شور اشراف ندارند و در نتیجه نسبت به عملکرد این بانک‌ها نگرانی‌هایی دارند. مخصوصا نگران هستند که این بانک‌ها به محلی برای نقل و انتقال پول‌های ناسالم و پولشویی تبدیل شود البته این نگرانی به دلیل نداشتن تجربه و اطلاعات این ارگان در نظارت بر عملکرد بانک‌های آف‌شور است. به همین علت، با اینکه در حدود 20 سال است که قانون تاسیس بانک آف‌شور در ایران به تصویب رسیده است هنوز شاهد صدور مجوز و حضور این بانک‌ها در حوزه اقتصادی ایران نیستیم.
شرایط به وجود آمده در دوران پسا تحریم چه تاثیری در راه اندازی این بانک‌ها دارد؟
دوره پسابرجام تاثیر چندانی در حضور این بانک‌ها ندارد و تنها علت نداشتن پروانه مجوز این بانک‌ها، سیاستگذاری بانک مرکزی است. درواقع تاسیس این بانک‌ها از نظر رفع تحریم تاثیری نخواهد داشت. کشورهای خارجی به همان صورت که با بانک‌های داخلی برخورد می‌کنند، همان رفتار را نیز با بانک‌های آف‌شور خواهند کرد اما چون مقررات بانک‌های آف‌شور آسانگیرتر است اگر تحریمی وجود نداشته باشد احتمال برقراری ارتباط کشورهای خارجی با این بانک‌ها قوی‌تر است.
معایب تاسیس بانک‌های آف‌شور چیست؟
اگر نظارت درستی بر عملکرد این بانک‌ها صورت بگیرد، معایبی در سیستم بانکی آنها وجود ندارد اما اگر نظارت مناسب و مطابق قوانین نداشته باشیم تمام تخلف‌های مربوط به بانک‌های داخلی از جمله مطالبات معوق، موسسات اعتباری غیرمجاز و پولشویی برای این بانک‌ها نیز رخ خواهد داد. به طور مثال در بحرین 70 بانک آف‌شور وجود دارد و در طول چندین دهه‌ای که این بانک‌ها به فعالیت پرداخته‌اند، مشکلی ایجاد نشده است. همچنین می‌توان به دوبی نیز اشاره کرد که گستره وسیعی از بانک‌های آف‌شور را پوشش می‌دهد و با نظارت دقیق و قانونی که بر آنها دارد به خوبی از پس اداره کردن آنها برمی‌آید. در ایران بانک مرکزی از اقتدار کافی برخوردار نیست و متاسفانه نیروهای قدرتمندی وجود دارند که نظرات خود را بر بانک مرکزی تحمیل می‌کنند.
تاسیس بانک‌های آف‌شور چه تاثیری بر بانک‌های داخلی دارد؟ آیا سبب کاهش عملکرد بانک‌های داخلی می‌شود؟
بانک‌های آف‌شور می‌توانند کمکی به بانک‌های داخل ایران باشند. درواقع با تاسیس بانک‌های آف‌شور تقسیم کاری در این زمینه بین بانک‌های داخلی و آف‌شور انجام می‌شود به این صورت که هر فعالیتی بانک‌های داخل بتوانند به پیش ببرند، به عهده این بانک‌ها است و هر فعالیتی که به دلیل محدودیت‌های موجود توانایی انجام آن را ندارند به بانک‌های آف‌شور محول می‌شود. البته این نکته را نیز در نظر داشته باشید که بانک‌های آف‌شور عموما حساب برای افراد خصوصی باز نمی‌کند بلکه این حساب‌ها متعلق به شرکت‌های بزرگ با حداقل سپرده 50 هزار دلار است. بنابراین تعداد مشتریان این بانک‌ها کم ولی حجم عملیات آنها بالا است.
پایگاه خبری عصر بازار