موزه هنرهای معاصر آبادان از چند هفته پیش میزبان کارگاه آموزشی ساخت عروسک‌های غول‌پیکر است که آموزش ساخت آنها را یک گروه فرانسوی به عهده دارند.
«آدم‌بزرگ‌ها» یک گروه عروسک ساز فرانسوی هستند که در همه جای دنیا هم شناخته شده‌اند و هم ردپایی از آنها به جای مانده است. آخرین اثر هنری آنها عروسک‌های غول‌پیکری هستند که در مراسم اختتامیه جام جهانی برزیل برنامه اجرا کرده بودند، گروه فرانسوی شامل 25 استاد بین‌المللی عروسک‌سازی است که تکنیک ساخت عروسک‌های غول‌پیکر را به هنرجویان در سراسر جهان آموزش داده و علاوه بر آن کارهای زیادی را نیز در مراسم، جشن‌ها و کارناوال‌های برگزار شده در بسیاری از شهرهای دنیا ارائه داده‌اند.
این گروه حدود پنج سال پیش به تهران نیز آمده بودند و در آنجا یک کارگاه آموزشی را با هدف آموزش تکنیک ساخت این عروسک‌ها به هنرجویان ایرانی داده بودند و حالا بعد از گذشت پنج سال، به همت «فرناز بهزادی» هنرمند عروسک ساز ایرانی و با همکاری منطقه آزاد فارس، سه نفر از اساتید این گروه فرانسوی باز هم به ایران و این بار به آبادان آمده‌اند تا کارگاه آموزشی ساخت عروسک‌های غول‌پیکر یا همان «آدم‌بزرگ‌ها» را در موزه هنرهای معاصر آبادان برپا کرده و تکنیک ساخت آنها را به هنرجویانی از آبادان و چند شهر دیگر آموزش بدهند.
برای آشنایی بیشتر با این تکنیک هنری از زبان فرناز بهزادی، مدیر هنری این پروژه، به موزه هنرهای معاصر رفتیم و گفت‌وگویی را با وی ترتیب دادیم که در زیر می‌خوانید.
لطفا کمی از خودتان برای ما بگویید.
حدود 38 سال است که کار عروسکی می‌کنم، از تدریس تا تألیف کتاب گرفته تا ساخت عروسک و کارگردانی تئاتر عروسکی و طراحی لباس و صحنه برای سینما و تلویزیون، البته بیشتر در زمینه تئاتر کار می‌کردم و کتابی در زمینه ساخت عروسک صحنه نیز تألیف کرده‌ام که در دانشگاه تدریس می‌شود، تحصیلاتم را در فرانسه انجام داده‌ام و حدود 16 سال در این کشور زندگی کرده‌ام و در آنجا یک گروه تئاتر عروسکی داشتم که در شهرهای مختلف نمایش اجرا می‌کردیم.
پیشنهاد برگزاری این کارگاه از سوی شما مطرح شد؟
بله من این پیشنهاد را مطرح کردم و مدیرعامل منطقه آزاد اروند با این پیشنهاد موافقت کردند و قرار شد امکانات مورد نیاز را در اختیار ما قرار دهند، این گروه فرانسوی هم که قبلا به ایران آمده بودند و من آنها را خوب می‌شناختم، مخصوصا که در جام جهانی برزیل در حدود 30 عروسک غول‌پیکر را برای اجرای داستانی در مورد فوتبال ساخته بودند، بنابراین آنها را برای جشنواره بین‌المللی عروسکی تهران دعوت کردیم، در واقع دفتر یونیما از آنها دعوت کرد، من هم که عضو هیئت مدیره بودم، در آن کارگاه عروسک مبارک را که نماد تئاتر عروسکی ایران است، ساختیم به این ترتیب در ایران همه با این گروه آشنا شدند، از این‌رو قرار شد تا این اتفاق مجددا و این بار در آبادان رخ دهد.
در مورد این کارگاه بیشتر توضیح می‌دهید؟
ما آتلیه‌ای برای ساخت عروسک‌هایی با نماد ایرانی و بر مبنای افسانه‌ها و اساطیر ایرانی نیاز داشتیم که چون این بار پروژه بزرگتری بود یک مدرس کافی نبود و از سه استاد دعوت کردیم، در اینجا قرار است که یک ورک شاپ داشته باشیم، یعنی هم آموزش داده می‌شود و هم کارآموزی داریم چون اگر چیزی نسازند نمی‌توانند کار یاد بگیرند.
هنرجویانی که در این کارگاه شرکت کرده‌اند، تا چه اندازه مستعد این کار هستند؟
آبادان جوانانی به شدت با استعداد دارد و من از این بابت بسیار شگفت‌زده هستم ولی متاسفانه از این استعدادها استفاده‌ای نمی‌شود، فعلا در این پروژه که سه استاد فرانسوی آمده‌اند و هر کدام تخصص ساخت یک قسمت از این عروسک‌ها را دارند، ما به این جوان‌ها آموزش می‌دهیم تا در آینده بتوانیم آبادان را تبدیل کنیم به مرکز عروسک‌های غول‌پیکر در ایران به طوری که بومی اینجا شوند، تا شاید بتوانند طی سال‌ها، قدری از افسردگی و غم موجود در فضای این منطقه را کم کنند، زیرا اگر جشن‌ها و کارناوال‌هایی در خیابان‌های شهر برگزار شده و این عروسک‌ها هم در این مراسم حضور داشته باشند، این فضا عوض می‌شود.
چرا آبادان را برای برگزاری کارگاه انتخاب کردید؟
اگر منطقه آزاد اروند و امکاناتی که موزه هنرهای معاصر در اختیار ما قرار داده، نبود، شاید منطقه دیگری را انتخاب می‌کردیم، اما اینجا فعلا بهترین جایی بود که می‌توانستیم این دوره را برگزار کنیم، این فصل را هم انتخاب کردیم به این دلیل که این اساتید از نظر کاری برنامه فشرده‌ای داشتند چون گروهی هستند که در تمام دنیا آموزش می‌دهند و گروه‌های عروسک‌های غول‌پیکر را در تمام جهان ایجاد کرده‌اند، یک گروه 25 نفری هستند که می‌توانند همزمان بسیاری از کارگاه‌های این‌چنینی را در تعداد زیادی از کشورها پوشش دهند و در کشورهای زیادی در کارناوال‌ها و جشن‌ها شرکت داشته‌اند زیرا در این حرفه در دنیا بهترین هستند.
تمام کارآموزان اینجا آبادانی هستند؟
تعداد زیادی از آنها آبادانی هستند اما از اهواز، کرمان، تهران و چند شهر دیگر هم داریم، بچه‌های آبادانی باید کار را به طور کامل آموزش ببینند تا در دوره‌های بعدی بتوانند خودشان آموزش بدهند.
پروژه ساخت عروسک‌های غول‌پیکر در چند مرحله اجرا می‌شود؟
این پروژه قرار است در چند مرحله اتفاق بیفتد و احتمالا دوبار دیگر این استادان به اینجا بیایند، تا اینکه آبادانی‌ها دیگر نیازی به آموزش نداشته باشند و خودشان بتوانند این عروسک‌ها را با همین تکنیک بسازند، بنابراین دیگر نیازی به فرانسوی‌ها نخواهد بود و خودشان خواهند توانست انواع عروسک‌ها را بسازند.
شیوه گزینش هنرجویان به چه صورت بود؟
در ابتدا بر مبنای رزومه‌ای که افراد متقاضی به ما دادند، گزینشی از آنها صورت گرفت و 16 نفر را انتخاب کردیم زیرا این مرحله یک جور آزمایش است که ببینیم کدام یک از این افراد از پس کار بر می‌آیند، در واقع هم اساتید به استعدادها پی می‌برند و هم خود متقاضیان استعداد و علاقه را در خودشان کشف خواهند کرد که آیا می‌خواهند ادامه دهند یا نه، چون تکنیک ساخت این عروسک‌ها بسیار پیچیده است و هر کسی از پس آن بر نمی‌آید برای همین سه استاد برای ساخت سه عروسک آمده‌اند.
مراحل کار به چه صورت است؟
مهم‌ترین مسئله این است که کار به صورت گروهی انجام می‌شود، اینجا آتلیه‌های مختلفی ساخته خواهند شد، یک آتلیه برای بدن عروسک، یکی برای سر عروسک، یکی برای دست‌های آن، برای نقاشی روی آن و برای لباس‌های آن، در پایان ساخت عروسک‌ها عروسک‌گردانی هم تمرین خواهیم کرد که برای هر عروسک دو عروسک‌گردان لازم است.
آتلیه‌ها در همین‌جا ساخته می‌شوند؟
بله ما در موزه هنرهای معاصر آرشیوی از عروسک‌ها خواهیم داشت، هر عروسک برای جمع شدن باید در چند جعبه قرار گیرد، ما در این دوره سه عروسک می‌سازیم اما قرار است با کمک اساتید فرانسوی تا پایان دوره‌ها 10 عروسک بسازیم پس به فضای زیادی نیاز داریم، در باغ موزه فضاهای زیادی هست که استفاده نشده، ما یک انبار می‌خواهیم، آتلیه‌ای با سقف بلند و آینه‌های بلند نیز لازم داریم که این امکانات را در اینجا در اختیار ما قرار داده‌اند.
در مورد جنس عروسک‌ها توضیح می‌دهید؟
مواد اولیه ساخت عروسک‌ها گران است با اینکه برای حجم اصلی عروسک اکثرا از مواد بازیافتی استفاده می‌شود اما این عروسک‌ها از جنس‌های مختلفی ساخته می‌شوند و حجم اصلی آنها را بطری‌های یک‌بار مصرف نوشابه و آب معدنی تشکیل می‌دهد.
پس باید سبک باشند...
بله حتما، چون هر عروسک را یک نفر روی دوش خود بلند می‌کند بنابراین باید حداکثر 15 تا 16 کیلوگرم وزن داشته باشند، البته این بطری‌ها را دوباره از درون قالب سر عروسک خالی می‌کنیم چون یک سیستم مکانیک درون سر قرار می‌گیرد.
عروسک‌ها با چه تکنیکی ساخته می‌شوند؟
تکنیک ساخت عروسک‌ها تکنیک «پاپیه ماشه» است که با خمیر کاغذ و سریش و گاهی هم با چسب چوب ساخته می‌شوند، بدن آنها از لوله‌های انعطاف‌پذیری است که در ساختمان‌ها به کار می‌روند، برای پاهای عروسک‌ها از لوله‌های دیگری استفاده می‌شود، از پلاستیک و آلومینیوم هم استفاده می‌کنیم.
این هنر از کجا آمده؟ تاریخچه‌ای دارد؟
این هنر تاریخ خیلی طولانی‌ای ندارد و هنر مدرنی است که از فرانسه شروع شده و تکنیک عروسک‌گردانی آن نسبت به سایر عروسک‌ها آسان‌تر است و امکانات حرکتی زیادی را به عروسک می‌دهد، در واقع یک نفر برای هدایت یک عروسک 5 تا 6 متری کافی است، این گروه فرانسوی هم از تعدادی طراح صنعتی، هنرمند و مجسمه‌ساز تشکیل شده که یک کمپانی را به نام «آدم‌بزرگ‌ها» تشکیل دادند که این عروسک‌های بزرگ را با این تکنیک جدید می‌ساختند و رفته‌رفته تعداد این اساتید بیشتر شد و کارهای بهتری را ارائه دادند و در حال حاضر بهترین گروه در جهان هستند.
منبع: فارس / آبادان