وقتی اسم «دوغارون» به زبان می‌آید، ناخودآگاه ذهن ما به سمت واژه «قارون» می‌رود.
نامی که سابقه آن در ذهن‌مان با ثروت‌اندوزی و خباثت و نامردی مترادف است و ما را به یاد دو قارون نه‌چندان خوشنام در تاریخ می‌اندازد، یکی قارونی که در عصر حضرت موسی(ع) ایجاد دردسرهای زیادی برای آن پیامبر بزرگوار کرد و نیز «قارونی» که احمد شاملو، نویسنده و شاعر بزرگ معاصر در روزگار جوانی‌اش فیلمنامه‌ای با تاثیرپذیری از نام قارون عصر حضرت موسی(ع) نوشت، آن را به سیامک یاسمی داد و فیلم معروف «گنج قارون» ساخته شد که بسیاری از روشنفکران سینما آن را بنیانی برای سینمای آبگوشتی، سینمای تجاری و عامه‌پسند دهه‌های ۳۰ و ۴۰ می‌دانند.
در این مجال که می‌خواهیم به تهیه و درج گزارشی درباره فعالیت‌های اقتصادی و تجاری در مرز «دوغارون» خراسان رضوی در شهرستان تایباد بپردازیم فرصتی است که به این تشابه ذهنی و اسمی و لفظی هم اشاره و یادآوری کنیم که آن دو قارون ثبت شده در تاریخ ادبیات مذهبی اعراب و سینمای ایران، هیچ نسبتی با مرز «دوغارون» ندارد.
قارون در عصر حضرت موسی(ع) از افراد بنی‌اسرائیل بود، مردی جاه‌طلب، بخیل، حسود و بسیار ثروتمند، آنچنانکه داستان او در سوره قصص در آیات ۷۶ تا ۸۲ قرآن کریم نیز آمده است، او تهمتی به حضرت زد و هنگامی که نتوانست ثابت کند، حضرت موسی(ع) شکوه به درگاه خداوند برد و او را نفرین کرد و خداوند زلزله‌ای سخت پدید آورد و زمین قارون ستمگر و همه گنج او را به کام خود کشید به طوری که تاکنون هویت و نام و نشانی از گنج او پیدا نشده و در ادبیات اعراب داستان‌ها و قصه‌های زیادی برای گنج قارون نوشته شده است و کارتون قارون ستمگر که به فارسی هم دوبله شده است، از کارتون‌های معروف کشورهای عربی است.بازیگر فیلم سینمایی گنج قارون خودمان نیز «آرمان» بود که نقش یک مرد ثروتمند و هوس‌باز را بازی می‌کرد که سال‌ها پیش زن و فرزندش را به امان خدا رها کرده و رفته بود، اما دست تقدیر هنگامی که قارون قصد خودکشی در زاینده‌رود را داشت، پدر، مادر و پسر را به هم رساند.
بسیاری نیز به طعنه گفته‌اند این فیلم که در آن روزگار ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در تهران و شهرستان‌ها فروش داشت، کارگردان و بازیگران آن را ثروتمند و قارون کرد.حالا... از این ماجراها می‌گذریم و به خراسان رضوی می‌رویم و در شرقی‌ترین مرز ایران و افغانستان به شهرستان تایباد می‌رویم تا با کمی از فعالیت‌های اقتصادی و صادراتی در مرز موسوم به مرز «دوغارون» آشنا شویم.
دوغارون، ستاره‌ای در مرز ایران و افغانستان
چهاردهم مرداد امسال که فضل‌الله وحیدی، والی استان هرات افغانستان به همراه یک هیات اقتصادی از منطقه ویژه اقتصادی دوغارون در مرز ایران و افغانستان دیدار کرد، طی سخنرانی در سالن کنفرانس این مرکز ویژه، «دوغارون» را یک ستاره درخشان در مرز دو کشور خوانده و از آن به عنوان یک فرصت عالی برای دو کشور نام برد و گفت: خوشحالم که می‌بینم کارهای اساسی و زیربنایی خوبی در این نقطه صفر مرزی از سوی دولت پیروز ایران انجام شده است، که ما را خیلی امیدوار کرد.
البته در این بازدید رییس هیات مدیره منطقه ویژه اقتصادی دوغارون هم وعده برگزاری نخستین نمایشگاه ویژه اقتصادی را در این منطقه مرزی به او و هیات همراه داد که شهریور امسال شاهد برپایی این نمایشگاه بودیم.
در آن دیدار جمشید علیپور به هیات افغانی، یادآور شد که دوغارون در خراسان بزرگ بر سر راه جاده ابریشم بین نیشابور و توس در ایران و هرات و مرو در افغانستان واقع شده است و این منطقه ویژه اقتصادی بهترین نقطه اتصال زمینی ایران و افغانستان است.
انعکاس این رویداد اقتصادی در رسانه‌های جمعی در آن زمان بسیاری از صاحب‌نظران را متوجه استعدادهای موجود در این منطقه و شکل‌گیری این نقطه اقتصادی و تبدیل شدن آن به یک شرایط مطلوب بازارچه مرزی کرد و از آن پس «دوغارون» بارها و بارها مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت؛ به‌ویژه آنکه از سوی گمرک ایران نیز اعلام شده بود این پایانه صادراتی مرزی در سال ۹۲ موفق به کسب رتبه برتر صادراتی بین پایانه‌های مرزی استان خراسان رضوی شده است و امسال نیز اعلام شد که مرز دوغارون همچنان در ۳ ماه اول امسال رتبه صادرات کالا را در مرزهای این استان حفظ کرده و ۴۳۴ هزار تن کالای صادراتی توسط ۱۷ هزار دستگاه کامیون از این نقطه به افغانستان فرستاده شده است، گرچه در همین مدت پایانه‌های مرزی لطف‌آباد، سرخس و باجگیران نیز دارای افزایش ۵/۴ درصدی صادرات بوده‌اند و هنوز نیز مسئولان شهرستان مرزی تایباد معتقدند که تایباد و مرز دوغارون پیشتاز عرصه صادرات به افغانستان و دیگر کشورهای همسایه شرقی هستند که صحبت‌های نماینده این شهرستان و فرماندار تایباد و مدیرکل دفتر اقتصادی و بین‌الملل استانداری خراسان رضوی موید این مطلب است.
تایباد کجاست؟
شهر تایباد با سابقه و قدمت طولانی خود و دارا بودن آثار و بناهای تاریخی از جمله شهرهای کهن این مرزوبوم است که در مسیر ارتباطی تربت‌جام، فریمان، سنگان، خواف، تربت حیدریه به مشهد متصل می‌شود. در کتب تاریخی از جمله حبیب السیر و نفحات جامی آمده است که تایباد از جمله مراکز قدیمی ایران زمین است که این قوم به علت بروز بیماری طاعون در افغانستان محل سکونت خود را ترک و به جنوب ایران رفتند و روستای آنان مدتی ویران بوده تا اینکه شخصی به نام «تائب» به فکر تجدید بنا و عمران آن افتاد.
اما این بار هم به علت ناامنی‌های مرزی به ویرانی کشیده شده و مردم ساکن آن به اطراف متفرق شدند تا اینکه هنگام حمله حسام‌السلطنه به هرات و کوچاندن ایرانیان مقیم هرات به تایباد، باز این ده ویرانه اعتباری پیدا کرد و چون مرکز حکام محلی قرار گرفته بود از مناطق دیگر علما و دانشمندان به آنجا روی می‌آوردند. روند توسعه فیزیکی و مراحل توسعه شهر تاریخی تایباد دارای قدمت و سابقه طولانی است و در گذشته دارای تغییرات زیادی بوده و حمله‌های متعدد، وقوع خشکسالی و سایر حوادث دیگر از جمله تغییرات عمده در این شهر است و با تغییرات حرکت جمعیتی شهر باعث رشد و شکوفایی در زمان خاصی یا افول در زمان‌های دیگر شده است.
محدوده شهرستان تایباد در سال‌های گذشته شاهد پیش‌آمدها و حوادث تاریخی فراوان بوده است. از جمله حوادث مهم گذشته حمله قوم مغول، اسکندر، عرب‌ها، تاتارها و ترکمن‌ها به این منطقه بوده است.
نژاد مردم شهر تایباد از نوع سفیدپوست و تیره مدیترانه‌ای است و به علت نزدیکی به شمال شرق ایران تحت تاثیر این دو منطقه قرار گرفته است. زبان مردم شهر تایباد فارسی دَری است و به لهجه خراسان جنوبی (هم‌ریشه لهجه بیرجندی و قائنی) صحبت می‌کنند.
شهر تایباد در ۶۰ کیلومتری جنوب تربت‌جام و ۲۲۵ کیلومتری جنوب شرقی مشهد واقع شده است. ارتفاع این شهر از سطح آب‌های آزاد ۸۰۰ متر گزارش شده است.
گنج‌های صادراتی در «دوغارون»
فرماندار شهرستان مرزی تایباد معتقد است بیشترین صادرات در شرق کشور از نقطه مرزی دوغارون انجام می‌شود و این بازارچه مرزی به‌عنوان یکی از فعال‌ترین بازارچه‌های کشور در آینده نزدیک توسعه خواهد یافت.
محمدعارف عارفی چندی پیش به مهر گفته است: «بازارچه مرزی دوغارون متاسفانه در سال ۸۵ توسط کشور افغانستان بنا به دلایل مختلف و به صورت یکطرفه تا ابتدای امسال تعطیل و از ابتدای امسال تلاش‌های زیادی شد و تقریبا به صورت یکطرفه بازارچه را بازگشایی کردیم و در ۹ ماه امسال بیش از ۱۸ میلیون دلار صادرات از این بازارچه انجام شد.» وی یکی از نیازهای کشور افغانستان را سوخت اعلام کرد و افزود: در نظر داریم توسط شرکت‌های تعاونی مرزنشینان سوخت را به کشور افغانستان از طریق بازارچه مرزی صادر کنیم. به گفته فرماندار، مرزنشینان دو طرف برای رفع نیازهایشان می‌توانند از ظرفیت‌های موجود استفاده کنند به‌ویژه کشور افغانستان که به تولیدات جمهوری اسلامی ایران برای رفع نیازهای خود وابسته است.
دوغارون، ظرفیت صادراتی شرقی کشور
به گفته نماینده مردم تایباد و تربت جام و باخرز در مجلس شورای اسلامی، ظرفیت منطقه شرقی کشور مرز دوغارون است و باید به نحوی برنامه‌ریزی کرد که از این ظرفیت به نفع مردم استفاده شود چراکه مرز دوغارون یک ظرفیت بزرگ اقتصادی در کشور است. غلامرضا اسداللهی معتقد است بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان منابع در دست کشاورزان شهر است و باید این منابع به چرخش درآید و در کنار کشاورزی، صنعت را در منطقه رونق بخشیم.
مدیرکل دفتر امور اقتصادی و بین‌الملل استانداری خراسان رضوی نیز با بیان اینکه فضای بازارچه‌های دوغارون و باجگیران در خراسان رضوی توسعه می‌یابد، گفته است صادرات قیر هم از بازارچه مرزی دوغارون امکانپذیر می‌شود. پایگاه اطلاع‌رسانی صدور خدمات فنی مهندسی خراسان رضوی، از قول علی رسولیان نوشته است: افزایش فضای بازارچه‌های مرزی خراسان رضوی به‌منظور افزایش مراودات اقتصادی در خراسان رضوی بوده و برای توسعه بازارچه‌های مرزی استان تاکنون ۲۷۰ میلیون تومان اعتبار دریافت شده است. رسولیان اشاره کرده که محوطه‌سازی بازارچه مرزی دوغارون نیز در دستور کار است. در برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده تلاش می‌کنیم که مجوز تخلیه سوخت صادراتی قانونی در بازارچه دوغارون را دریافت کنیم. وی با اشاره به اینکه بازارچه باجگیران در منطقه مرزی ترکمنستان قرار دارد، بنابراین ترکمن‌ها متوقع هستند تا میزان واردات از این بازارچه افزایش پیدا کند، تصریح کرد: افزایش واردات منجر به ایجاد تراز بازرگانی معقول می‌شود.
منبع: گسترش صمت