«آسیب های اجتماعی» معمولا به دنبال مشکلات اقتصادی ایجاد می شوند ، ولی با شعار پردازی های سیاستمداران ، موضوع ِبهره برداری حوزه ی سیاسی قرار می گیرد.
بنابرین کانون های آسیب اجتماعی در واقع مراکز شکل گیری مطالباتی هستند که «روحِ توده گراها» به خود جذب می کنند و منجر به «عدم تعادل» در حوزه ی اجتماعی می شوند.
آسیب های اجتماعی طیف گسترده ای را شامل می شوند که برخی از آنها ماهیت عینی و ملموس تری دارند و به عبارتی عام هستند مانند اعتیاد، طلاق ، حاشیه نشینی، انواع جرم ها و ... اما برخی دیگر ، ماهیتی ناملموس دارند و در انتهای دیگر طیف واقع می شوند ، مانند خروج مغزها ، خروج سرمایه های مادی ، بیگانگی با فرهنگ و ارزش های ملی و مذهبی بومی ، بی هویتی و بی توجهی به فرهنگ ملی.
تاکنون بیشتر نگاه ها به بخش ملموس تر طیف آسیب های اجتماعی بوده است که البته ارزش و اهمیت خاص خود را دارند ؛ ولی نباید از بخش دیگر آسیب های اجتماعی جامعه ی خود غافل باشیم؛ زیرا به همین میزان در خسران و ناکامی های اجتناب پذیر جامعه نقش دارند.
در «فرایند توسعه ی ملی» ، کشور ما چه در قبل و چه بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی در معرض آسیب های اجتماعی مختلفی بوده است ؛ اما بخشی از این آسیب های اجتماعی به دلیل خروج سرمایه های انسانی از اهمیت فوق العاده بالایی در مقایسه با سایر آسیب ها برخوردار هستند. نباید از کنار «خروج سرمایه های انسانی» بی تفاوت گذشت. زیرا همین نخبگان و مغزهای برتر هستند که به تولید ثروت و سرمایه مادی در کشورها منجر می شوند و به ارتقاء قدرت ملی کمک می رسانند.
امروز تولید ثروت و قدرت ، «دانش محور» است و پایه های رشد اقتصادی را ایده پردازی های علمی که در نهایت به تولید کالا یا خدمات اقتصادی منتج می شوند ، تشکیل می دهند. دیگر «تولید سنتی» پاسخگوی نیازهای توسعه اقتصادی جوامع نیست. دیگر لازم نیست کشورها دست به اختراع مجدد چرخ هواپیما بزنند ، یا در صنایعی که رقبای صاحب نامی در دنیا دارند ، سرمایه گذاری بکنند و یا به تولید محصولات متعدد در یک بازار محدود بپردازند.
در دنیای فعلی «فرا فن آوری ها»(high-tech) حرف اول و آخر را می زنند. فن آوری هایی که بازاری به وسعت کل دنیا و دامنه نفوذی تا پایین ترین سطح جامعه یعنی "فرد و خانواده" دارند. کالاهایی مانند تلفن همراه که هر روز، روزآمدتر شده و تلفیقی از فن آوری های مختلف را در خود تجمیع کرده اند ؛ درواقع «فرافن»هایی هستند که می توانند به تنهایی اقتصاد یک قاره را متحول نماید.
هدف از طرح موضوعات فوق ، تذکر این نکته ی اساسی که ما در کشوری زندگی می کنیم ، بیش از سه میلیون نفر دانشمند و نخبه در سراسر دنیا دارد که ارزش مادی این خروج سرمایه غیرقابل محاسبه است. اما آن چه که اکنون موضوع آسیب اجتماعی است- از دیدگاه ما- می تواند فرصتی برای توسعه ی کشور هم در عرصه ی دیپلماسی عمومی باشد و هم تولید کالا و خدمات دانش محور در داخل کشور!
من یک پیشنهاد اساسی در این زمینه دارم و آن ، «تشکیل مناطق آزاد علمی» در کنار «مناطق آزاد تجاری» است.سالهاست که در بخش های مختلفی از کشور ، با قصد و نیت توسعه ی اقتصادی کشور ، «مناطق آزاد تجاری» با تسهیلات قانونی برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی تشکیل می شوند. این که چقدر این مناطق موفق بوده اند ؛ نیازمند انجام مطالعات علمی است. ولی به نظر می رسد ما می بایست برنامه ی جدی برای بهره مندی از دانش ، تخصص و سرمایه ی هم میهنان خارج از کشور را داشته باشیم. بهتر است «مناطق آزاد علمی» همانند «مناطق آزاد تجاری» داشته باشیم که نخبگان علمی بدون محدودیت ، وارد آن مناطق شده و به تولید کالاهای دانش پایه بپردازند و به توسعه اقتصادی کشور که برنامه اهداف اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری است جامه عمل بپوشانند.تبدیل ایده پردازی هایی علمی به کالاهای صنعتی با قابلیت صادرات به اقصا نقاط دنیا ، می تواند از اهداف تاسیس این مناطق باشد. انشاءالله.
هوشنگ عطاپور
منبع: تدبیر 24