صنایع فولاد به‌عنوان یک صنعت مادر و بالادستی است که در هر کشوری به‌عنوان شاخص توسعه‌یافتگی آن کشور مورد ارزیابی و بررسی قرار می‌گیرد.
در ایران نیز به واسطه انرژی ارزان و وفور معادن سنگ‌آهن، سنگ بنای صنعت فولاد گذاشته شد و با رویکرد دولتمردان به این صنعت در این مدت، گام‌های مناسبی برداشته شد. درحال‌حاضر ایران از نظر میزان تولید فولاد جایگاه پانزدهم در سطح جهان را به خود اختصاص داده است. با این حال اخیرا مطرح شده آمار تولید فولاد ۵میلیون تن کمتر از آنچه اعلام می‌شود، است. این دیدگاه را با تنی چند از فعالان عرصه فولاد در میان گذاشته‌ایم که می‌خوانید.
جایگاه پانزدهم در دنیا
تولید فولاد خام در سال ۱۳۵۲ معادل ۶۴۱هزار تن بود اما به موازات سازندگی و برنامه‌های توسعه در سال ۱۳۶۸ تولید این محصول فلزی به‌طور ناگهانی چند پله صعود کرد و به یک‌میلیون و ۶۴۳هزار تن رسید.
به عبارتی جهش تولید فولاد از سال مذکور آغاز شد. با اجرای طرح توسعه کارخانه‌های فولادسازی نظیر ذوب‌آهن اصفهان، فولاد مبارکه و فولاد خوزستان تولید این محصول در روزهای پایانی سال ۱۳۸۴ به ۹میلیون و ۵۸۷هزار تن رسید. نمودار تولید فولاد نشان می‌دهد، با اینکه تولید این محصول فلزی در برخی سال‌ها رشد نداشته است اما در مجموع از روند صعودی در تولید برخوردار بوده‌ایم. از طرفی در حالی که گروهی بر طبل واردات گسترده فولاد در سال‌های اخیر می‌کوبند، چندی پیش خبر صفر شدن واردات فولاد از سوی معاون معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت بر خروجی رسانه‌ها قرار گرفت. خبری که بیانگر این موضوع است که کشور در سال‌های گذشته برای تامین فولاد مورد نیاز برای صنایع خود نیازمند واردات بوده و اکنون با افزایش تولید این وابستگی به واردات از بین رفته است. با بررسی‌های صورت گرفته بر روی آمار تولید ۶ ماه اول امسال و مقایسه آن با تولیدات سال گذشته مشخص می‌شود تولید فولاد ایران در این بازه نسبت به مدت مشابه سال گذشته حداقل ۷درصد رشد داشته که این میزان رشد بیش از دو برابر رشد تولید میانگین جهانی است و همین موضوع منجر به تراز صفر واردات و صادرات شده است.
حداقل ۱۷ میلیون تن فولاد تولید شده
در این رابطه احمد دنیانور، عضو انجمن فولاد کشور به صمت می‌گوید: واردات کالایی که خود در آن تولید داریم همواره منفی نیست چون صادرات می‌تواند در شاخه‌ای باشد که بیش از نیاز داخل تولید شده چنانکه در ۶ماه نخست امسال توسط کارخانجات دولتی و خصوصی ۹۲۴هزار تن تیر آهن، ۳۰۰۰ تن میلگرد و ۴۳۹۲ تن ورق فولادی تولید شده که از این میزان در همین مدت ۸۸ هزار تن تیر آهن، ۱۱۸ هزار تن میلگرد و ۷۴۹ هزار تن ورق فولادی صادر شده در حالی که در همین مدت فقط ۹۳ هزار تن تیرآهن وارد شده که ۱۷ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته و در مورد میلگرد نیز ۱۱۷هزار تن وارد شده که ۳۲درصد نسبت به مدت مشابه کمتر وارد شده و فقط در ورق فولادی ۵۰درصد افزایش واردات داشتیم. وی می‌افزاید: تنها کشورهای فولادی به‌خصوص کشورهای صنعتی باوجود تولید بیشتر از مصرف داخلی و صادرات فولاد، واردکننده فولاد هم هستند. برای مثال مطابق آمار ارائه‌شده انجمن جهانی فولاد در سال ۲۰۱۳م کشور چین باوجود تولید ۷۷۹میلیون تنی و صادرات ۶۲میلیون تنی، واردکننده ۱۵میلیون تن فولاد هم بوده است، زیرا تولید برخی از مقاطع و آلیاژهای فولادی در یک کشور مشخص توجیه اقتصادی ندارد. وی در ادامه اظهار می‌کند: انجمن جهانی فولاد، اعلام کرده است با تولید ۱۵/۴میلیون تن فولاد در سال گذشته و رشد احتمالی ۷درصد در امسال میزان تولید فولاد در امسال احتمالا ۱۶/۵میلیون تن بوده و این میزان تولید تقریبا با میزان مصرف در سال گذشته برابر است. ولی نکته‌ای که باید موردتوجه قرار گیرد، کاهش چشمگیر مصرف فولاد ایران در ۳ سال گذشته است. طبق آمار انجمن جهانی فولاد در سال ۲۰۱۳ میلادی مصرف سرانه فولاد در ایران ۲۱۹ کیلوگرم بوده و این مقدار کمتر از میزان میانگین جهانی (۲۲۵ کیلوگرم) بوده است. ایران در ۶ماه نخست سال ۲۰۱۴م معادل ۷/۹۸۲میلیون تن فولاد تولید کرده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۸/۴درصد رشد داشته است.
آمار ما می‌گوید ۱۴ میلیون تن
اما نظر مجلسی‌ها جز این است. هادی حسینی، عضو کمیسیون صنایع مجلس در این زمینه به صمت می‌گوید: آمارهایی که به‌دست ما می‌رسد حکایت از تولید ۱۴میلیون تن فولاد دارد و این امر نشان می‌دهد آمارهایی که مبتنی بر واقعیت است با آنچه که مسئولان ذی‌ربط اعلام می‌کنند، همخوانی ندارد. وی به رقم اعلامی از سوی مسئولان بر ۱۷ تا ۱۹میلیون تن فولاد اشاره می‌کند و می‌افزاید: ممکن است مجوزهایی که صادر کردند را مسئولان عنوان کنند وگرنه حتی اگر اشاره‌ای به ظرفیت‌های تولیدی فولاد داشته باشند، دلیلی ندارد تولیدشان را تا سقف ظرفیت موجود بالا نبرند. وی ادامه می‌دهد: شاید ۸ طرح فولادی را به میزان تولید افزوده‌اند که به این رقم رسیده‌اند. در این صورت تولید به ۲۱میلیون تن می‌رسد و به رقم اعلامی آنها نزدیک‌تر است. وی با اشاره به اینکه مجلس به عملکرد دولت در حوزه صنایع فولادی انتقاد دارد، اظهار می‌کند: انتقاد ما به عملکرد دولت در ۸ طرح فولادی، اکتشاف پهنه‌های معدنی و خام‌فروشی و فرآوری نکردن مواد معدنی تا انتهای خط ارزش‌افزوده است. همه این موارد از این جهت مورد توجه است که به دلایل مذکور، از این ظرفیت‌ها برای تولید اشتغال که بزرگترین معضل جوانان و شهرهای کوچک و بزرگ است، استفاده نشده است. وی در این خصوص که صنایع فولاد در سال‌های اخیر با مشکل بزرگی مانند خشکسالی و کم‌آبی و فشار از سوی سازمان حفاظت از محیط‌زیست مواجه بودند، می‌گوید: سازمان حفاظت از محیط‌زیست هیچ‌گاه برای صنایع فولادی مشکل اساسی ایجاد نکرد، اگر چنین است به ما اطلاع بدهند تا ما میانجیگری کرده و به نفع آنها عمل کنیم ولی به نظر می‌رسد خشکسالی و ملاحظات زیست‌محیطی بهانه باشد. وی تصریح می‌کند: ما حاضریم با دولت در راستای راه‌اندازی صنایع جدید و توسعه این بخش همکاری کرده و قوانین مورد نیازشان را تصویب کنیم یا اصلاحات مورد نیاز را اعمال کنیم تا مواردی که ذکر شد، اصلاح شود. دولت اگر لزومی به تغییر جانمایی‌ها می‌بیند ما حاضر به همکاری هستیم چراکه ایجاد اشتغال اولویت اول کشور است. این عضو کمیسیون صنایع می‌گوید: نظر ما این است که جانمایی‌ها در حاشیه دریاها یا در حاشیه خلیج فارس باشد تا با مشکل کم‌آبی یا هزینه بالای حمل‌ونقل روبه‌رو نباشد. اگر در این میان هزینه‌ای هم شود از جیبی به جیب دیگر در داخل می‌رود و در کشور، درآمدها توزیع می‌شود.
آمار انجمن فولاد به وزارتخانه نزدیک‌تر است
اما بهادر احرامیان، عضو انجمن فولاد در گفت‌وگو با صمت تولید ۱۴میلیون تن فولاد در سال را غیرواقعی خوانده و آن را یک موضوع خبری می‌داند. وی اضافه می‌کند: نمی‌دانم مستندات آقایانی که تولید فولاد را ۱۴ میلیون تن اعلام می‌کنند، کجاست اما استناد ما به آمار جهانی و آمار واقعی کارخانجات است. وی با اشاره به اینکه آمار ما به آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت نزدیک‌تر است، می‌گوید: البته ممکن است اطلاعات کارخانجات بخش خصوصی فولاد واقعی نباشد اما کارخانجات بزرگ نمی‌توانند آمار غلط بدهند و تمامی فعالیت‌هایشان به‌صورت شفاف در اختیار سازمان‌های نظارتی قرار دارد ضمن اینکه اختلاف آمار بخش خصوصی و تاثیر آن در رقم کلی تولید می‌تواند وجود داشته باشد ولی ۵ تا ۶ میلیون تن اختلاف غیرقابل قبول و نیازمند اعلام رسمی مدعیان به همراه اسناد و مدارک است.
در همین راستا رسول خلیفه‌سلطان، دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با بیان اینکه رشد ۵۰درصدی صادرات فولاد کشور ظرف دو سال آینده ضروری است تا طرح‌های توسعه این بخش به اجرا گذاشته شود، اظهار کرد: درحال‌حاضر شرایط صادرات فولاد کشور مناسب است و براساس آمار در ۶ماه امسال نسبت به دوره مشابه در سال گذشته رشد ۴۰درصدی ثبت شده است.
تولید، ما را از واردات بی‌نیاز کرد
رییس هیات‌مدیره انجمن فولاد ایران نیز در گفت‌وگو با صمت ضمن تایید افزایش تولید داخل و تاثیر آن بر واردات فولاد می‌گوید: در بخش واردات فولاد خام در این مدت با ۷۴درصد کاهش مواجه شدیم و شمش تولید داخل جایگزین شمش‌های وارداتی شده است. بهرام سبحانی می‌افزاید: در نیمه نخست امسال ۸میلیون و ۶۳۸هزار تن انواع میلگرد و تیرآهن تولید شده که نسبت به سال گذشته ۳درصد رشد را به همراه داشته است. در این مدت میزان واردات فولاد یک میلیون و ۷۶۲هزار تن بوده که نسبت به ۶ماه نخست سال ۹۲ حدود ۳۳درصد رشد داشته است. وی همچنین با اشاره به میزان صادرات فولاد می‌گوید: در ۶ ماه نخست سال ۹۳ حدود یک‌میلیون و ۱۱۷هزار تن صادرات فولاد انجام شده که رشد ۴۰درصدی را به همراه داشته است همچنین مصرف فولاد در این مدت ۹میلیون و ۲۸۳هزار تن بوده که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۴درصد رشد داشته است. سبحانی در ادامه با اشاره به تولید فولاد خام در ۶ماه نخست سال ۹۳ تصریح کرد: در این مدت ۸میلیون و ۳۵۵هزار تن فولاد خام تولید شده که رشد ۷درصدی را به همراه داشته است. وی ادامه می‌دهد: در این مدت فولاد خام با ۷۴درصد کاهش مواجه بوده و به همین دلیل شمش تولید داخل جایگزین شمش‌های وارداتی شد و صادرات فولاد خام نیز به ۴۷۷هزار تن و مصرف ظاهری آن به ۸میلیون و ۱۳هزار تن رسیده که ۳درصد کاهش را به همراه داشته است. وی ادامه می‌دهد: در حالی که در آستانه خروج از رکود هستیم، جاذبه‌ای برای تولید در کشور وجود ندارد اما باید شرایط به گونه‌ای تغییر کند تا تولیدکنندگان برای صادرات ترغیب شوند. وی با اشاره به ایجاد توازن در زنجیره تولید و مواد و انرژی مورد نیاز گفت: از سال۹۲ تاکنون برق ۲۵درصد، گاز ۸۰درصد و حقوق و دستمزدها نیز رو به رشد بوده و این درحالی است که قیمت محصولات نهایی افزایش نداشته و کاهش قیمت را نیز تجربه کرده‌ایم. سبحانی تصریح کرد: این موازنه علیه تولید و فولاد است و در این شرایط انتظار می‌رود دولت با تصمیم‌گیری درست شرایط را برای تولیدکنندگان تسهیل کند. وی همچنین با اشاره به نرخ سنگ‌آهن گفت: در حالی که قیمت سنگ‌آهن به شدت در حال سقوط است، امروز می‌بینیم که قیمت‌ها از بازار جهانی هم بالاتر رفته و این درحالی است که مزیت نسبی ایران روی سنگ‌آهن ارزان بوده است.
وی افزود: همچنین پیش‌بینی تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سند چشم‌انداز قابل دستیابی نبوده و عقب‌افتادگی‌های ما نیز قابل جبران نیست. متقاضیان سرمایه‌گذاری در این صنعت باید سرمایه‌های خود را روی هم گذاشته و درخواست ساخت کارخانه‌های ۵میلیون تنی را داشته باشند و با نگاه صادراتی و رعایت استانداردهای جهانی و همچنین با استفاده از فناوری و موقعیت مکانی درست بتوانند سرمایه‌های خود را به درستی هدایت کنند.
آمارهای جهانی
آمارها به نقل از اتحادیه جهانی فولاد در سال ۲۰۱۳ میلادی نشان می‌دهد ایران پانزدهمین کشور تولیدکننده فولاد در دنیا بود. در سال گذشته میلادی ایران موفق شد ۱۵/۴میلیون تن فولاد تولید کند که ۰/۹میلیون تن نسبت به سال قبل از آن افزایش داشته است. این چیزی است که گروهی سعی در نادیده گرفتن آن دارند در حالی که طبق مطالعات انجام‌شده توسط این اتحادیه، حجم تولید فولاد در ایران از سال ۲۰۰۷ میلادی تاکنون روند افزایشی داشته و از ۱۰/۱میلیون تن در سال ۲۰۰۷ میلادی به ۱۵/۴ میلیون تن در سال ۲۰۱۳ میلادی رسیده که نشان‌دهنده بیش از ۵۰ درصد رشد است.
منبع:گسترش صمت