افزایش صادرات غیرنفتی یکی از طرح‌هایی است که در سال‌های گذشته با هدف دوری از اقتصاد نفت محور و توجه به ظرفیت‌های غیرنفتی کشور موردتوجه قرار گرفته است.
در این بین توجه به صادرات مواد معدنی یکی از مهم‌ترین دستاوردهای توجه به اقتصاد حوزه معدن در نظر گرفته می‌شود. برای رسیدن به این هدف باید زیرساخت‌های مورد استفاده برای صادرات مواد معدنی را ایجاد کرد. چراکه در صورت فراهم نبودن این زیرساخت‌ها با وجود رسیدن به میزان تولید بیش از نیاز داخلی، قادر به صادرات این تولیدات نخواهیم بود.
ایجاد پایانه‌های صادراتی ویژه صادرات مواد معدنی یکی از زیرساخت‌های اصلی مورد نیاز کشور است که باید مورد توجه قرار گیرد. در صادرات مواد معدنی از راه حمل‌ونقل دریایی ایران نیازمند ساخت و توسعه این پایانه‌هاست. موضوعی که در صورت نبود سرمایه‌گذاری هزینه تمام شده کالاهای ایرانی را همچنان بالا نگه خواهد داشت و قدرت رقابت ایران را در بازارهای جهانی کاهش خواهد داد، اتفاقی که اکنون در صادرات سنگ‌آهن با آن مواجه شده‌ایم و کاهش قیمت جهانی سنگ‌آهن، رقابت‌پذیری ایران در این حوزه را تا حد زیادی کاهش داده است. این موضوع در بحث صادرات کالا از راه ترانزیت مسئله اصلی هزینه حمل‌ونقل بالای این کالاهاست، موضوعی که باعث شده برای مثال صادرات کالای حجیم و ارزانی چون سیمان مقرون به صرفه نباشد. این در حالی است که به گفته وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران سالانه ظرفیت تولید ۸۰میلیون تن سیمان را دارد و این رقم تا ۱۲۰میلیون تن قابل افزایش است.
وضعیت کلی پایانه‌های صادراتی
خرداد سال گذشته دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گزارشی را درباره وضعیت پایانه‌های صادراتی منتشر کرد، بنابراین گزارش پایانه‌های صادراتی با متمرکز کردن خدمات صادراتی نظیر حمل‌ونقل، گمرک، بیمه، استاندارد و همچنین کاهش هزینه‌های پنهان فرآیند صادرات و با هدف ایجاد مزیت رقابتی برای تولیدات داخلی ایجاد می‌شوند. بنابر این گزارش تا خرداد سال گذشته ۲۹ استان کشور مصوبه هیات دولت را برای احداث پایانه صادراتی داشته‌اند که از این میان ۱۹ پایانه صادراتی از سازمان توسعه تجارت مجوز داشته‌اند، ولی تا زمان تهیه گزارش هیچ کدام به بهره‌برداری نهایی نرسیده‌اند.
پایانه مناسب نداریم
پایانه‌های صادراتی بنا به نوع موادی که در آنها صادر می‌شود، شامل دو نوع پایانه‌های تخصصی و عام هستند باتوجه به اینکه کالاهای گروه پتروشیمی، کشاورزی، فلزات، سیمان، انواع کانی‌های غیرفلزی و منسوجات در زمره اقلام عمده صادرات غیرنفتی کشور قرار دارند، نیاز به ساخت پایانه‌های مناسب برای صادرات این کالاها وجود دارد.مسعود دانشمند عضو اتاق بازرگانی دراین‌باره به صمت می‌گوید: برای صادرات مواد معدنی با توجه به اینکه اسکله ویژه صادرات مواد معدنی نداریم از اسکله‌های معمولی استفاده می‌کنیم که این اسکله‌ها چون به ابزار مدرن مجهز نیستند، باعث می‌شوند میزان بارگیری روزانه مواد معدنی پایین باشد،که این مسئله خود موجب افزایش هزینه حمل‌ونقل کالاهای ایرانی می‌شود.دانشمند در ادامه و در توضیح این شرایط می‌گوید: افزایش کرایه حمل باعث افزایش یک دلار در هر تن مواد معدنی می‌شود که این مقدار در مجموع رقم بالایی می‌شود. وی می‌گوید که برای مثال در مورد سنگ‌آهن در بندرعباس متوسط بارگیری روزانه ۶هزار تن است که این مقدار در استرالیا روزانه ۴۵هزار تن است. درحالی‌که اگر ما هم بتوانیم با مجهز کردن اسکله‌های بنادر خود مثلا روزانه ۱۵هزار تن بارگیری کالا داشته باشیم یک کشتی ۶۰ هزارتنی ۴روز معطل می‌شود که با احتساب روزانه ۱۲هزاردلار اجاره کشتی این مبلغ برای ما روزی ۴۸هزار دلار می‌شود اما اگر میزان بارگیری روزانه بالا برود هزینه اجاره کشتی و به همان نسبت هزینه تمام شده کالای ما کمتر خواهد شد که این موضوع باعث بالا رفتن قدرت رقابت کالای ایرانی در مقیاس جهانی می‌شود. به گفته دانشمند با مکانیزه کردن اسکله‌های بارگیری می‌توانیم بهره‌وری اسکله‌ها را در کل نظام حمل‌ونقل کشور تا مرز ۱۵۰درصد بالا ببریم.
کاهش هزینه با کشتی‌های تخصصی
دانشمند همچنین با اشاره به اینکه امروزه برای صادرات مواد معدنی از کشتی‌های بدون جرثقیل استفاده می‌شود، در این‌باره می‌گوید ما به دلیل نداشتن اسکله‌های مجهز و همچنین نداشتن تجهیزات بارگیری مجهز، مجبور به استفاده از کشتی‌های جرثقیلدار هستیم. دانشمند با بیان اینکه ما سرمایه‌گذارانی داریم که حاضر به سرمایه‌گذاری در حوزه ایجاد تجهیزات مکانیزه هستند، می‌گوید: اگر چنین تجهیزاتی را در بندرعباس و بندر امام خمینی(ره) داشته باشیم موجبات پایین آمدن هزینه تمام شده را فراهم خواهیم کرد، چرا که خریداران کالاهای ایرانی به اینکه هزینه تمام شده ما چقدر است کاری ندارند و کالاهای ما را صرفا براساس سی‌اف‌آر خودشان خریداری می‌کنند و قیمت تمام شده کالا برای آنها مهم است، اینجاست که کم کردن هزینه حمل کالاهای ما بسیار اهمیت پیدا می‌کند.
نیاز به اسکله‌های ویژه مواد معدنی
علاوه بر تجهیز اسکله‌های بارگیری مواد معدنی، ساخت اسکله‌های ویژه مواد معدنی یکی دیگر از نیازهای اصلی برای توسعه صادرات مواد معدنی است. عضو اتاق بازرگانی دراین‌باره می‌گوید اکنون متاسفانه اسکله ویژه مواد معدنی نداریم، در حالی‌که نیاز داریم چنین اسکله‌هایی داشته باشیم. به گفته دانشمند ما تنها اسکله بارکو در بندرعباس را داریم که مخصوص بارگیری کشتی‌های غول‌پیکر است و به این دلیل بارگیری کشتی‌های کوچک در این بندر مقرون به صرفه نیست. بنابراین نیاز داریم یکی دو اسکله خاص بارگیری مواد معدنی داشته باشیم.
اسکله مجهز داشته‌ایم
وقتی از دانشمند درباره دلایل نداشتن اسکله‌های متناسب با صادرات مواد معدنی می‌پرسیم می‌گوید؛ در ایران تا سال ۶۴ اسکله مجهزی در بندر شهید با هنر به اسم جنرال اکسپورت داشتیم، اما چون نیروی دریایی این اسکله را به خود اختصاص داد، تجهیزات اسکله هم بعد از مدتی جمع شد. در دوره جنگ و بعد از آن هم گفته شد که برای ایجاد اسکله ویژه صادرات مواد غیرنفتی جا نداریم این در حالی است که باید مدیریت بنادر کشور زمینه را برای ساختن چنین اسکله‌هایی فراهم کند. دانشمند درباره صادرات مواد معدنی از راه ترانزیت می‌گوید: این کالاها معمولا از راه ترانزیت صادر نمی‌شوند و در مورد کالاهایی چون سیمان از آنجا که این محصول بسته‌بندی می‌شود و با کامیون بارگیری شده و در مرز تحویل داده می‌شود مسئله خاصی برای بارگیری این کالا نداریم.
مشوق‌های صادراتی دگرگون شود
ابوالفضل شریف، عضو کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی با بیان اینکه روند صادرات کالا در دولت جدید روان‌تر شده درباره ایجاد پایانه‌های صادراتی به صمت می‌گوید: دگرگون کردن مشوق‌های صادراتی زمینه‌ساز صادرات بیشتر خواهد بود، ضمن اینکه دولت می‌تواند از راه شرکت دادن سرمایه‌گذاران در جلسات اقتصادی خود، زمینه جذب سرمایه را از سوی آنها برای استفاده در مواردی چون ساخت و تجهیز پایانه‌های صادراتی فراهم کند.
منبع:روزنامه گسترش صمت