کشورها امروزه براى تامین سرمایه لازم جهت ایجاد زیرساخت‌هاى اساسى رشد و توسعه اقتصادى، کسب فناورى‌هاى نوین، ایجاد اشتغال و مواردى از این قبیل ناگزیر از برنامه‌ریزى براى جلب و جذب سرمایه‌هاى داخلى و خارجى هستند.
ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادى یکى از مهم‌ترین راهکارهاى کشورهاى مختلف دنیا در چند دهه اخیر براى دستیابی به این مهم بوده است. ایجاد بازار بورس یکی از ظرفیت‌های قانونی مناطق آزاد برای جذب سرمایهگذاران و فعالان اقتصادی است. شکل‌گیری مناطق آزاد تجاری و صنعتی در بسیاری از کشورهای جهان و از جمله در ایران با هدف فراهم آوردن بسترهای لازم برای ارتقای درجه پیوندیابی با بازارهای جهانی و افزایش میزان صادرات کالاها و خدمات از طریق حذف یا کاهش محدودیتهای متعارف موجود در سرزمین اصلی و ایجاد مزیت نسبی برای فعالیت اقتصادی در آن مناطق بوده است که به‌طور معمول با تجهیز سرمایه‌های خارجی و بهره‌گیری از مدیریت و دانش فنی سطح بالا به تسریع رشد و توسعه اقتصادی آن مناطق انجامیده است. ناصر خرمالی، مدیریت بانک، بیمه، بورس و بازار سرمایه دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در این باره میگوید که با روی کارآمدن دولت جدید و با تاکیدات مهندس ترکان مبنی بر اینکه در راستای ایجاد و تاسیس و اداره بانک‌ها، بیمه‌ها، راه‌اندازی بورس و مراکز مالی در مناطق آزاد بر اساس مقررات خاص این مناطق تا کنون کاری صورت نپذیرفته، لذا لازم بود این معضل با ایجاد واحدی تخصصی در این خصوص تا حد امکان رفع و رجوع شود تا بتوان اقدامات موثرتری در جهت ایجاد و احیای فاکتورهای مهم در شکل‌گیری یک فعالیت سرمایهگذاری پس از سالیان صورت گیرد. با همین تفکر بود که واحدی در دبیرخانه شورای‌عالی با عنوان مدیریت بانک و بیمه تشکیل که بازار سرمایه و بورس هم اخیرا به این واحد اضافه و بر این اساس کارگروه‌های تخصصی مختلفی در این مدیریت تشکیل گردید. با راه‌اندازی این مدیریت علاوه بر موضوعات بانکی، موارد مرتبط با بیمه و بورس و بازار سرمایه نیز در دستور کار این مدیریت قرار گرفت. در راستای ضرورت شکل‌گیری بازار سرمایه و بورس درمناطق آزاد از نقطه نظرات کارشناسانه حسن فهیمی‌راد بهره‌مند شدیم که در پی می آید.
حضور بازار سرمایه در مناطق آزاد
حسن فهیمی‌راد، معاون اسبق بورس اوراق بهادار تهران با اشاره به خلأ بازار سرمایه در مناطق آزاد کشور به آرمان گفت: با توجه به نیاز مالی فراوانی که مناطق آزاد در اقصی نقاط کشور دارند- به طوری که هم اکنون کشور دارای هفت منطقه آزاد و حدود چندین منطقه ویژه اقتصادی است- لذا دولت قادر نخواهد بود به تمام نیازهای مناطق پاسخ دهد. ضرورت حضور بازار سرمایه در مناطق آزاد امری جدی به نظر میرسد. به دلیل اینکه دولتها در دنیا قادر به انجام همه کارها نخواهند بود و اندیشه اصلی دولتها حفظ صیانت از تمامیت ارضی و دفاع از کشور است. همان‌طوری که رئیس‌جمهور محترم در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی نیز به مردم گفتند که دولت زیر ساخت‌ها، روان سازی قوانین، بسترسازی و تعامل با دیگر کشورها را هموار میکند. درحالی که در ایران متاسفانه به‌دلیل عادات اشتباه و برخی ملاحظات، دولت باید در کارهایی که مربوط به صنف لبنیات یا سوپرمارکتها میشود، نیز دخالت کند. درحالی که این وظیفه سندیکای‌های شغلی است که در حوزه سندیکای خود نظارت کافی را داشته باشند. به هر ترتیب مناطق آزاد محلی است که مشارکت عموم را میطلبد و عمده تامین مالی باید از طرف مردم منطقه یا سرمایهگذاران داخلی و خارجی تامین شود. اصطلاحا تامین منابع مالی از طریق پول مردم تعیین شود و برای اینکه تجهیز منابع صورت گیرد؛ نیاز به ابزارهای مالی دارد و برای اینکه ابزارهای مالی درست عمل کند، نیاز به ایجاد بازار متشکل سرمایه دارد که فعلا این خلا احساس میشود. تمام کشورهای موفق همواره با استفاده از تامین منابع مالی خارجی، مناطق آزاد خود را آباد کرده‌اند. کشور ما با توجه به برتری ژئوپلیتیک نسبت به سایر کشورهای موفق در این زمینه باید به دنبال جذب حداکثری منابع مالی خارجی، برای توسعه مناطق آزاد باشد. این امر منجر به ورود سرمایه، جذب نیروی کار و تکنولوژی خواهد شد.
ابزارهای مهم تامین منابع مالی
این کارشناس بازار سرمایه در مناطق آزاد در ادامه افزود: کشور ما با توجه به موقعیت جغرافیایی و داشتن بزرگ‌ترین منابع انرژی جهان، توانایی تبدیل شدن به قدرتمندترین اقتصاد خاورمیانه را دارد. که همین مساله توجه به انگیزه سرمایهگذاران خارجی را به سمت جمهوری اسلامی ایران معطوف ساخته است. عملکرد تدابیر اصولی و امیدوار کردن مردم به آینده باعث شده است تا انگیزه سرمایهگذاری خارجی و داخلی بالا رود. بدین ترتیب درحال حاضر میتوان دولت یازدهم را دولت تدبیر و امید و انگیزه نامید. در این مقطع یکی از ابزارهای مهم تامین منابع مالی در بازار سرمایه ایران، اوراق بهادار اسلامی (صکوک) است. که میتوان با تسهیل و سازو کارهای موجود به سمت حجم بالای صکوک بین‌المللی و ارزی را به منظور تامین منابع مالی کلان، طرحهای توسعهای مناطق آزاد حرکت کرد. به همین منظور نیز نمایشگاه بازار سرمایه فرصتی است تا نقاط مشترک و نقاط افتراق را شناسایی کرده و نقاط مشترک تقویت شود و نقاط افتراق با کار کارشناسی چندباره مورد بررسی قرار گیرد. تا امکان خطا به حداقل ممکن برسد. با فراهم کردن تامین منابع مالی و حتی سرمایه در گردش واحدهای تولیدی به سمت EPZ یعنی فرایند پردازش صادرات مناطق آزاد که همان مقصد نهایی ایجاد مناطق آزاده بوده است؛ حرکت کنیم. به همین منظور نمایشگاه بین‌المللی بانک بیمه و بورس که از بیست‌ونهم مهرماه تا دوم آبان‌ماه در جزیره کیش برگزار میشود که دستاوردها و قابلیتهای نهادهای مالی داخلی و خارجی را به متقاضیان معرفی خواهد کرد.
ایجاد بورس بین المللی در مناطق آزاد
معاون اسبق بورس اوراق بهادار تهران در پاسخ به این سوال که برای ایجاد بازار سرمایه در مناطق آزاد با چه موانع و محدودیتهای روبه‌رو هستید و اینکه آیا قانون اجازه ایجاد بورس در مناطق آزاد را داده است یا خیر، بیان کرد: خوشبختانه در سال 88 در قانون چگونگی اداره مناطق آزاد قانون ماده 29 داریم، که در مناطق آزاد بورس‌های بین‌المللی ایجاد کنیم که قرار بود طی شش ماه شورای‌عالی بورس آیین نامه اجرایی این قانون را تهیه کند که به تصویب هیات وزیران برسد که متاسفانه تا به حال مغفول مانده و این کار انجام نشده است. اما خوشبختانه دولت جدید مصرا به دنبال این است که قانون ماده 29 فعال شود. در بحث حوزه بانک و بیمه کارهای خوبی انجام شده است. اما در بازار بورس آیین‌نامهای تهیه شده است که به صورت خام است اگر این مصوبه در شورای‌عالی بورس به تصویب برسد، بورس در مناطق آزاد اجرایی خواهد شد.
قانونگذار به ما این اجازه را داده است.به‌گونه‌ای که درحال حاضر ما بورس بین‌المللی را در منطقه کیش و انزلی و بورس اوراق بهادار را در کیش داریم که البته وابسته به سرزمین اصلی هستند و با ایجاد بورس بین‌المللی در آینده نزدیک، بورس با آوردن سرمایهگذاران خارجی و کارگزاران خارجی و داخلی مستقلا عمل خواهد کرد؛ در این صورت ما خواهیم توانست با کشورهای منطقه و بازارهای بین‌المللی همکاری داشته باشیم. آیین‌نامه اجرایی اگر صحیح باشد چون قانونگذار اجازه این کار را در سال 88 به ما داده است می‌توانیم محدودیتهای آن را برطرف کنیم و با هماهنگی نهادهای مثل بانک مرکزی و سازمان بورس و دیگر نهادها موانع برطرف خواهد شد. فهیمی‌راد در پاسخ به اینکه آیا برای اقدام به چنین کاری با مشکل تامین منابع مالی روبه‌رو نیستیم؛ به آرمان گفت: درحال حاضر ما می‌توانیم اوراق صکوک را منتشر کنیم و مشکلی در این زمینه نداریم؛ با قوانین سرزمین اصلی هم میتوان خیلی از کارها را انجام داد. اما با توجه به اینکه قانونگذار به ما اجازه داده است در صورت تصویب این مصوبه به شکل جامع تر و اصولی‌تری به انجام خواهد رسید.
منبع: آرمان امروز/فرشته فریادرس