گذرگاه‌های وارداتی جایگزین قطب‌های صادراتی

بعضی از کشورها به دلیل این­که از ظرفیت‌های تولیدی خوبی برخوردارند یا مازاد تولید دارند برای تسریع در امر تجارت اقدام به احداث مناطق آزاد می‌کنند تا در پروسه قوانین دست و پا گیر و محدودیت­های که برای تجارت وجود دارد دچار نشوند. در واقع هدف از ایجاد این مناطق ایجاد اشتغال، انتقال تکنولوژی و سرمایه‌گذاری خارجی بود که موجب افزایش درآمد ملی و درآمدهای ارزی شود که این اتفاق در مناطق آزاد تا به حال به شکلی که مد نظر بود، اتفاق نیفتاده است. چرا که ایجاد مناطق آزاد تجاری در ایران در راستای راهبرد توسعه، صادرات، تسریع در روند صادرات، چندان موفق عمل نکرده است. این مناطق با وجود اینکه یکی دو دهه است که فعالیت خود را آغاز کرده‌اند اما عملکرد آنها با اهداف از پیش طراحی شده به دلیل‌ وجود پاره‌ای نواقص و تناقض‌های قانونی فاصله زیادی دارد. به همین ترتیب شاهد بروز مناطق آزاد و مناطق ویژه اقتصادی زیادی در کشور هستیم که این رکود غیرمتعارف است. 

گفت و گوی روزنامه آرمان را مهندس ترکان می خوانیم:

هدف مناطق آزاد الگو‌سازی ایران 1404 در قطعاتی از جغرافیای ایران است که بتوانیم توسعه را در این مناطق تجربه کنیم. بنابر این بود که مناطق آزاد پیشقراول توسعه در کشور باشند. در حال حاضر در کشور 7 منطقه آزاد و با اقلیم و شرایط جغرافیای گوناگون وجود دارد که می‌توان در هر منطقه به اقتضای استعدادهای طبیعی آن منطقه توسعه مطلوب 1404ایران را شکل داد. اگر با این محور موفق شویم می‌توانیم این الگو‌سازی را به کل کشور انتقال دهیم. 

اگر چه مناطق آزاد برای رها شدن از بروکراسی ایجاد شد اما علت پیدایش چنین جریانی که واردات بر صادرات کالاها سبقت گرفت خلاف اهداف اولیه شکل‌گیری منطقه آزاد بود. اما مادامی که مناطق آزاد گفته شده که باید زیرساخت­ها را خودش بسازد، لذا خواسته یا ناخواسته مناطق آزاد را به سمت واردات هل داده­اند. بله هدف این بود که در مناطق آزاد قطب‌های صادراتی ایجاد کنیم اما گذرگاه‌های وارداتی ایجاد شد. 

توجه کنید زمانی که مناطق آزاد باید بنادر، فرودگاه و دیگر زیرساخت‌ها را با درآمد خودشان بسازند، قطعا این امر امکان­پذیر نیست مگر از طریق واردات. لذا این مناطق از مسیر اصلی منحرف شدند. سال‌های گذشته درآمد نفتی به جای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها صرف مصارف جاری کشور شد و هر زمان درآمد نفتی کشور بالا رفته واردات کشور هم افزایش یافته است. 

البته بخشی از زیرساخت­ها به بهره‌برداری رسیده است. سعی خواهیم کرد برای احداث دیگر زیرساخت‌ها به دنبال واردات نرویم. بلکه به دنبال روش­های مثل BOT یا (یعنی ساخت، بهره‌برداری و انتقال (همان مشارکت با سرمایه‌گذاری برای احداث زیرساخت­ها هستیم. در این صورت مشکل تامین منابع رفع خواهد شد و بالطبع آن زیرساخت‌های لازم برای روی آوردن به پردازش صادرات فراهم خواهد. 

خیر هم اکنون ما به دنبال اصلاح مسیر هستیم. هدف ما این است که خط مشی‌های مقام معظم رهبری در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و بند 11 مربوط به ماموریت‌های این مناطق را به کار بندیم. در بند 11 سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در باب مناطق آزاد تاکید شده که تسهیل تولید، توسعه صادرات، ارتقای فناوری، صادرات کالا و خدمات و تامین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج، باید مورد توجه قرار داده شود. تلاش می‌کنیم که این محورها را به برنامه‌های عملیاتی تبدیل کنیم و برای رسیدن به این مهم، باید نسبت به افزایش تولید و حذف موانع آن اقدام کرد و برای توسعه صادرات و ارتقای فناوری‌ها وارد عمل شد و دیگر به واردات متکی نباشیم. 

چون چینی­ها محور فعالیتشان را تولید گذاشتند. در همین راستا از قدرت و ظرفیت نیروی انسانی استفاده بهینه کردند اگر چه سرمایه لازم را نداشتند. پس از این­که روابطشان را با آمریکا برقرار کردند، توانستند از دنیای صنعتی، سرمایه و تکنولوژی وارد کردند. کارگر هم بر اساس جمعیت میلیاردی فراهم کردند توسعه‌شان را براساس این ارکان شکل دادند. 

باید صنعت و تکنولوژی را به این اضافه کنیم. سرمایه‌های داخلی که بخشی در داخل هست ولی متاسفانه سرمایه‌های که باید صرف توسعه می‌شد صرف واردات شد. دوران دلار درمانی 8 ساله دولت‌های نهم و دهم سرمایه‌های ما رو نابود کرد. چون ما در تاریخ بی‌سابقه بود درآمدهای نفتی ما که در دولت نهم داشتیم بیش از 600 میلیارد دلاردرآمد نفتی صرف واردات کالاهای و مصرفی شد که برای کشور ضروری نبود و صرف سرمایه‌گذاری نشد. متضرر شدیم. آنچه  ما کم داشتیم تدبیر بود. تدبیر هم وارد کردنی نیست. در دولت کنونی امیدواریم با تدبیر دولت کنونی بتوانیم به نتایج مطلوب برسیم. 

به فراموشی سپرده نشده بود. بلکه از مسیر خودش منحرف شده بود و کارهای دیگری دنبال می‌کردند درواقع مناطق آزاد مورد غفلت قرار گرفتند. 

ترجیح می­دهم در مورد مسائلی صحبت شود که امید در آن وجود دارد. قصد ندارم به خاطرات تلخ گذشته بپردازم و برای مردم آن خاطرات تلخ تکرار شود. چرا که به اندازه کافی مردم درگیر این تلخی‌های گذشته بودند. اکنون باید با تزریق امید و از توان و ظرفیت مردم برای ساخت مناطق آزاد بهره‌مند شویم. 

با توجه به شرایطی که کشورمان در عرصه بین‌الملل با آن روبه‌روست، بیشتر سرمایه‌گذاران رغبت نمی‌کند که بخواهند در ایران سرمایه‌گذاری کنند و امکان جذب سرمایه‌گذاران خارجی نیست. با توجه به چنین شرایطی باید به دنبال جذب سرمایه‌گذاری داخلی باشیم. در این راستا برای جذب سرمایه‌گذار داخلی باید اعتماد‌سازی کنیم. لذا در وهله نخست باید سرمایه‌گذار داخلی را جذب کنیم که در نهایت منجر به جذب سرمایه‌گذار خارجی شود. 

به خاطر این­که ایران تحریم است. برخی سرمایه‌گذاران به خاطر ترس نمی‌توانند به راحتی به سمت بازارهای کشورمان برای سرمایه‌گذاری ورود پیدا کنند. حال باید منتظر بمانیم که ببینیم نتیجه توافق ژنو با تلاش آقای ظریف به چه مرحله­ای می­رسد. در‌صورتی که توافق حاصل شود و در فرصت متناسب برای جذب سرمایه‌گذار خارجی گام‌های موثر‌تری خواهیم برداشت اما در شرایط فعلی این امکان وجود ندارد و برای جذب سرمایه‌گذار خارجی کمی زود است. 

 اگر توافق حاصل شود، این رخداد مهم تحقق پیدا خواهد کرد و سرمایه‌گذار خارجی قطعا به سمت بازارهای ما سوق داده خواهد شد و جهش اصلی در کار ما آغاز خواهد شد. 

البته خیلی از استانداران علاقه‌مند هستند که به‌عنوان مناطق آزاد معرفی شوند اما برای ایجاد مناطق ضوابطی وجود دارد که بر اساس آن ضوابط مناطق مستعد جدید به دولت معرفی می‌شود. با توجه به این­که مناطق آزاد از شرایط بهتری برخوردارند، بالطبع تمایل به منطقه آزاد بیشتر است. چرا که در این مناطق از قانون مالیات کار و پول و بانک و قانون گمرگی و ویلا معاف هستند.

پاسخ به این سوال نیاز به اطلاعات بودجه‌ای دارد که هم اکنون این اطلاعات را اختیار ندارم. انشاء ا... در وقتی دیگر.