مناطق آزاد چه اندازه به توسعه کشور کمک کردند؟

کشور ما تولید محور نیست بلکه واردات محور است
مقصودی ابتدا پرسید: انگیزه شما برای پذیرفتن سمت شورای مناطق آزاد چه بود؟ نگاه متفاوت مهندس ترکان به مناطق آزاد چیست؟
ترکان پاسخ داد: مناطق آزاد ماموریتی است که آقای روحانی از من خواستند؛ مسئولیت هایی که در 2 ماه اول کار به من سپرده شد به دلیل این که معاون اجرایی هنوز منصوب نشده بودند
سرپرسی کارهای مرتبط با آن به من واگذار شد.
یکی از دلایل به جود آمدن وضع موجود در مناطق آزاد سیاست های کلی است که در کشور ما تولید محور نیست؛ کشور ما واردات محور است؛ زمانی که درآمدهای نفتی ما کاهش یافته است کشور تولید محور شده است؛ ذات کار درآمدهای نفتی است که به آن بیماری هلندی گفته می شود؛ ارز ارزان تر از قیمت واقعی به معنای نابودی تولید داخلی است.
وی در ادامه با تاکید بر جداسازی مناطق ویژه اقتصادی از مناطق آزاد، عنوان کرد: مناطق ویژه اقتصادی ما نسبت به اهداف خود موفق تر بودند البته در مورد تمام این مناطق صدق نمی کند؛ 63 منطقه ویژه اقتصادی به تصویب رسیده است که 23 منطقه دایر است؛ باقی یا منطق اقتصادی نداشته است یا سازمان مسئول توانا ندارد. می توان از تجربیات مناطق ویژه اقتصادی موفق برای مناطق آزاد خود استفاده کنیم؛ مناطق ویژه جدید ایجاد کردن به دلیل این که محل ورود کالاهای وارداتی نیست، برای اقتصاد کشور مفید خواهد بود؛ محیط هایی ایست که بهبود وضعیت کسب و کار را می توان تجربه کرد.
یک زمانی بندر هامبورگ ایجاد می شود و بعد منطقه آزاد اعلام می شود و زمانی زیر ساخت ها در منطقه وجود دارد و به عنوان منطقه آزاد اعلام می شود و بعد می خواهیم فرد با پول های خود در آن مناطق سرمایه گذاری کند، به عبارتی باید تامین درآمد از واردات صورت گیرد؛ در نتیجه زیرساخت ها هیچگاه درست نمی شود، کالاهای وارداتی و طعم سود آن ها آن چنان مزه می کند که خود محور اصلی می شود.
 
محور توسعه کیش صنعت نیست
نقطه اصلی منطقه آزاد برای اتصال به چرخه صنعت و تجارت جهانی این است که باید پورت داشته باشد، خطوط هوایی یا دریایی باید در منطقه آزاد وجود داشته باشد؛ محور توسعه کیش صنعت نیست بلکه گردشگری است؛ موفق ترین منطقه ما از نظر ماموریت اصلی خود کیش است.
محور گردشگری محور قابل اغماضی نیست؛ یک و نیم میلیون مسافر در سال با هدف گردشگری به کشورهای اطراف می روند و پول خود را خرج می کنند، سعی می شود گردشگری حلال را به عنوان یک مزیت در مناطق خود ایجاد می کنیم؛ محور چابهار ترانزیت و حمل و نقل، محور کسب و کار قشم صنعت، محور اروند پشیبانی صنعت نفت ایران و عراق است.
این محورها دلیل بر چشم پوشی از مزیت های دیگر مناطق نمی شود به طور مثال اروند جذابیت های گردشگری بی نظیری دارد؛ به عبارتی جذابیت های گردشگری در مناطقی که مثلا صنعت محور هستند نادیده گرفته نمی شود؛ توریسم درمانی یک مزیت است که می تواند به دیگران سرویس دهی کند؛ آبادان و خرمشهر خود را برای این کار تجهیز می کند تا مردم عراق که برای درمان به ایران می آیند سرویس دهی شوند.
 
اثرگذاری مناطق آزاد در رشد عدالت در جامعه
مشاور رئیس جمهور در ادامه به توضیح میزان اثرگذاری مناطق آزاد در رشد عدالت در جامعه، پرداخت و اذعان داشت: تا کنون این امر قانع کننده نبوده است؛ مشارکت جامعه محلی تا کنون محور نبوده است؛ در عید امسال تلاش شده است ظرفیت های روستایی و خانه های مردم و کاشانه مهمان را به خدمت بگیریم؛ تلاش شده است کسب و کار مناطق را به بومی ها و محلی ها منتقل شود.
تلاش شده است برای کارآفرینان جوان فرصت فراهم شود چرا که اگر قشم و کیش بخواهد توسعه یابد و جامعه محلی از این مسئله برخوردار نشود فایده ندارد؛ در قشم 12 هزار دانشجو وجود دارد و این گونه نیست که در قشم نیروی متخصص محلی نداشته باشیم، باید کارآفرین ها را به سمت تولید بیاوریم.
دستیار من در امور جوانان در تلاش است جوانان مناطق آزاد را به سمت عرصه های اقتصادی بکشاند؛ اندازه سرمایه گذاری را کوچک کردیم برای کسانی که سرمایه ندارند؛ از مناطق خواستیم قطعات زمین 200 متری محیا کنند، می دانم این میزان برای صنعت سازی کم است ولیکن جوانی که پس انداز اندکی دارد باید از مقیاس کوچک شروع کند؛ مشارکت جامعه محلی از عواملی است که در گردشگری، تجارت، صنعت و... به آن توجه می شود.
 
شرایط موجود در مناطق آزاد سرمایه گذار را به چه سمتی سوق می دهد؟
مقصودی در سوال بعدی خود پرسید: سرمایه گذار در مناطق آزاد به دنبال ایجاد پاساژ است؟ شرایط موجود در مناطق آزاد سرمایه گذار را به چه سمتی سوق می دهد؟
ترکان گفت: اگر سرمایه گذار قابلیت های خود را در نظر نگیرد در هر کاری وارد شود سرمایه خود را ضایع می کند؛ سرمایه گذاری که در حوزه صنعت فعالیت دارد باید وارد صنعت شود؛ به طور مثال می شود در صنعت برتر در کیش کار کرد در حالی که به دلیل هزینه ی بالای زندگی در کیش، هزینه کارگر نیز زیاد است در نتیجه صنعت در کیش گل نمی کند.
اگر هزینه زندگی کارگران در کیش کاهش یابد صنعت موفق تر خواهد بود؛ وقتی مسکن ارزان برای کارگر تهیه کنیم هزینه زندگی کارگر نیز کاهش می یابد و این به معنای ساخت و ایجاد مسکن نامطلوب نیست؛ وقتی هزینه کارگر کاهش یابد محصول صنعت می تواند رقابتی باشد؛ وقتی از یک میزانی هزینه ها بالاتر رود محصولات رقابتی نیستند.
در قشم 4 شهرک صنعتی داریم؛ تمام صنایع این منطقه هنوز پر نشده است و خیلی از صنایع زمانی توجیه داشته است و با ارز ارزان نابود شده است و دوباره برپا کردن آن ها آسان نیست چرا که زمانی که برپا بوده است اعتبار داشته است.
 
واردات ماشین برای منطقه آزاد بدون گمرک است
وی در ادامه درباره آزادی گمرک در مناطق آزاد اذعان داشت: واردات ماشین برای منطقه آزاد بدون گمرک است اما محدوده یی که آن ماشین می تواند تردد کند تعریف شده است البته برخی مناطق علاقه مندند از این محدوده برای خوردوهای عمومی همانند آمبولانس، آتش نشانی و... استفاده شود و از آزادی گمرک مناطق آزاد از ورود این ماشین ها استفاده کنیم.
وقتی خودرو آزاد می شود نمی توان گفت مدل A اجازه دارد و مدل B نمی تواند؛ می توان ورود خودروها را به لحاظ قیمت محدود کرد؛ نمی توان روی برندها دست گذاشت و اجازه ورود برخی برندها را داد و برخی دیگر را نداد؛ باید با مشخصات فنی محدودیت ایجاد کرد.
باید کارخانه و صنعت در مناطق آزاد ایجاد شود؛ شهر صنعتی آبادان و خرمشهر پذیرای سرمایه گذار است، پروژه فولاد، شرکت تاسیسات دریایی و.... از جمله پروژه های موفق است؛ گران شدن زمین طبیعی است چرا که وقتی اعلام شود آبادان و خرمشهر به مناطق آزاد می پیوندد مردم می فهمند زمین های آن ها ارزش دارد.
ترکان در زمینه رانت اطلاعاتی درباره منطقه جاسک اذعان داشت: قبل از روی کار آمدن دولت یازدهم، من طرف قرارداد ستاد اجرایی فرمان امام و بانک کارآفرین بودم و به صورت شخصی در زمینه جاسک مطالعه کردم و تا آن روز رانتی در این زمینه وجود ندارد و اگر یک مورد هم وجود داشته باشد من پاسخگو هستم؛ بعد از این که رئیس جمهور اعلام عمومی کرد همه ایران دانست و این رانت اطلاعاتی نیست.
من به مردم اعلام کردم زمین های خود را نفروشند و الان هم می گویم چرا که عده ایی تصمیم داشتند زمین ها را مفت از مردم خریداری کنند؛ گران شدن زمین ها به عده ایی که بی زمین هستند فشار وارد می کند ولی نمی توان به مردم نگفت زمین شما گران می شود؛ جامعه محلی که باید از گران شدن زمین سود ببرد کلاه سرش می رود.
 
باید در خرمشهر فرصتی را ایجاد کرد تا کارآفرینان جدید ایجاد صنعت کنند
دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد با اذعان این امر که دولت مسئول زیرساخت ها است، گفت: اروند فرودگاه، جاده، راه آهن و...داشته است؛ بندر آبادان و بندر خرمشهر به این دلیل که اروند لایه روبی نشده است نمی تواند کشتی های بزرگ را بپذیرد؛ لایه روبی اروند مستلزم توافق دو دولت است و به دلیل عدم توافق لایه روبی انجام نشده است.
بعد از جنگ اقشار متوسط و متوسط به پائین به خرمشهر بازگشتند؛ سرمایه داران آبادان و خرمشهر که کارآفرین بودند در شهرهای دیگر کسب و کار به راه انداختند و ماندگار شدند؛ باید اکنون فرصتی را ایجاد کرد تا کارآفرینان جدید ایجاد صنعت کنند.
آبادان نخلستان های بسیار زیبایی دارد؛ پیشنهاد شده است این نخلستان ها به قطعات و هکتارهای کوچک تری تبدیل شود تا مردمی که علاقه دارند نخلستان برای خود داشه باشند بتوانند خریداری کنند؛ باید تمام ایرانیان در آبادان و خرمشهر قطعه زمین کوچکی داشته باشند؛ نگهداری و کارگری این نخلستان ها بر عهده مردم بومی است؛ تمام ایران باید عرق ملی نسبت به آبادان و خرمشهر داشته باشد؛ باید از مزیت های گردشگری خود استفاده کنیم.
کسانی که به قصد خرید خانه دوم به شمال کشور می روند برای گران شدن به آن جا نمی روند بلکه هدف گردش و گردشگری است و من می خواهم این اتفاق در آبادان و خرمشهر هم بیفتد؛ وقتی جغرافیای ایران دارای ظرفیت های بی نهایتی است و ما آن ها را بارور نسازیم، پول مملکت در جای دیگر صرف می شود.

مناطق آزاد و ویژه یکی از ورشکسته ترین طرح های نظام سرمایه داری مصرف زده ایی است که در ایران حاکم کردیم
ایزدخواه به آسیب شناسی از رویکرد ما تا کنون درباره مناطق آزاد پرداخت و گفت: بحث مناطق آزاد و ویژه یکی از ورشکسته ترین طرح های نظام سرمایه داری مصرف زده ایی است که ما در ایران حاکم کردیم؛ این مناطق نماد شکست سیاست هایی است که در دولت سازندگی و بعد از آن، از غرب کورکورانه گرفتیم؛ دوگانگی نظرات مردم و مسئولین منطقه کاملا مشهود است.
مردم اعم از کارآفرین و... با نظر مسئولین در خصوص کارآمدی مناطق آزاد نظر مخالفی دارند؛ من نقد محکمی به نظرات آقای ترکان دارم؛ کشور عقب مانده و جهان سوم نیست؛ ایارن از لحاظ منابع مادی و انسانی و ثروت های ملی جزء کشورهای برتر دنیا است؛ نرخ رشد علم و فناوری در طی 10 سال اخیر در تراز بالا است؛ آن چه که عقب ماندگی کشور ما است تفکرات و سیاست ها و برنامه هایی است که به اسم توسعه حاکم شده است.
 
سرمایه داری تجاری ضد سرمایه داری صنعتی و تولیدی است
در تفکر بیماری هلندی که در ایران شکل گرفت چند نکته قابل ذکر است؛ دولت تنها متولی زیرساخت ها نیست، زیر ساخت ها تنها زیر ساخت های سخت افزاری همانند زمین و ویلا و ... نیست؛ 60 درصد زیر ساخت ها در اسناد توسعه جهانی با عنوان زیر ساخت های نرم ذکر می شود که شامل روش برنامه ریزی و تفکرات است.
به دلیل حاکمیت سرمایه داری تجاری در کشور که ضد سرمایه داری صنعت و تولیدی است، عمدتا در برنامه اول و دوم توسعه بود و به شدت به سمت تقلید از ظواهر آن چه که در غرب به اسم توسعه دیده می شد، سوق داده شدیم؛ منطقه آزاد و منطقه ویژه نمادهای بارز این امر است.
 
نماد سرمایه داری تجاری پاساژ است و نماد سرمایه داری صنعتی کارخانه است
در کشوری همانند چین به یک باره منطقه آزاد ایجاد نکردند بلکه ابتدا شبکه های تولید ایجاد کردند و بنگاه های تولید موجود را شبکه سازی و توانمند و خوشه سازی کردند، وقتی توان تولید بالا رفت منطقه آزاد ایجاد کردند؛ نماد سرمایه داری تجاری پاساژ است و نماد سرمایه داری صنعتی کارخانه است.
وقتی هنوز کارخانه ایی وجود ندارد و منطقه آزاد ایجاد می کنید، آن منطقه کلکسیونی از پاساژ خواهد شد که در آن کمربند و قلاده سگ و... به فروش می رود؛ ما کار را از آخر شروع می کنیم؛ ابتدا باید بنگاه های تولیدی را توانمند کرد و اگر مشکل سخت افزاری وجود داشت منطقه آزاد ایجاد کنید؛ بیماری هلندی، درآمد نفتی و... معلول است؛ چرا نظام برنامه ریزی ما نتوانسته است درآمد نفتی ما را در مسیر تولید قرار دهد؟ کشوری همانند نروژ توانسته است.
تفکر اقتصادی حاکم شده در فضای اقتصادی کشور ما این است که نفت را بفروشیم و با آن زیر ساخت فیزیکی ایجاد کنیم فارغ از این که چه کسی قرار است در این زیر ساخت ها حاکم شود؛ این امر ماحصل عقب ماندگکی کشور نیست بلکه نتیجه چنین تفکراتی است؛ در تریبون مجلس علنی اعلام شد که کشور را به سمت تبدیل به دبی بزرگ پیش ببریم؛ دبی کشوری با جمعیت کم و زمین های لم یزرع است که مسئله اقتصاد مقاومتی در آن مطرح نیست.
وقتی زمین های مردم را به متمولین می دهیم به معنای حاکم کردن نظام جدید ارباب و رعیت است؛ مردم فقیری که کاری برای توانمند شدن آن ها انجام ندادیم، زمین های خود را بفروشند و در اختیار متمولین قرار دهند و خود بر روی آن زمین ها کار کنند.
 
ما نفت فروختیم و پرتقال، سیب و موز وارد کردیم
ترکان در پاسخ به ایزدخواه گفت: من نمی دانم چه کسی در تریبون مجلس عنوان کرده است ایران را به دبی بزرگ تبدیل کنیم؛ ما به چنین چیزی معتقد نیستیم و بنای کار ما بر این امر نیست؛ کشورهایی همانند نروژ همان بیماری هلندی را چاره کرده است و به سمت موفقیت پیش رفته است؛ تشخیص این امر که اقتصاد ایران دچار بیماری هلندی است مستلزم دقت است.

نتیجه این بیماری در اقتصاد کشور ما هدر رفتن بیش از 600 میلیارد دلار درآمدهای نفتی است؛ کاش با پول نفت بندر می ساختیم، کدام بندر در 8 سال اخیر ساخته شده است؟ در کجای کشور با پول نفت زیر ساخت ساخته شده است؟ ما نفت فروختیم و پرتقال، سیب و موز وارد کردیم؛ باید نفت از دارایی زیرزمینی به دارایی روزمینی تبدیل شود.

مقصودی از ترکان علت تغییر مدیریت منطقه آزاد قشم را جویا شد و ترکان چنین پاسخ داد: اعضای هیئت مدیره قشم 5 نفر هستند؛ یکی از این 5 نفر مدیر عامل شده بود و اکنون آن 5 نفر اعضای هیئت مدیره هستند و کس دیگری سرپرست شده است؛ در واقع اعضای هیئت مدیره تغییری نکردند، بلکه در آرایش اعضای هیئت مدیره تغییر ایجاد شده است.
 
معیار انتخاب مدیران مناطق آزاد
مجری برنامه پرسید: معیارهای انتخاب مدیران و تغییر آن ها چیست؟
 دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد اذعان داشت: در انتخاب این مرحله در مناطق آزاد عموما خود بچه های محل هستند؛ به طور مثال 5 نفر از بچه ها یخوزستان هیئت مدیره منطقه آزاد اروند هستند و همه اهل خوزستان هستند؛ در منطقه چابهار 3 تن از افراد اهل سیستان و بلوچستان هستند؛ در هر منطقه سعی کردم یکی از شخصیت های ملی را داشته باشم.
 دلیل انتخاب مدیران از افراد همان منطقه این است که شناخت بیشتری به منطقه دارند و مردم منطقه به فرزندان خود بیشتر اعتماد م یکنند تا کسی که از شهر دیگر می آید.
 مقصودی پرسید: چه میزان برای گردشگری مناطقی هم چون قشم کار شده است؟
ترکان با تاکید بر این امر که در هر منطقه با توجه به استعدادهای منطقه کوشش شده است، اظهار داشت: راه بسیاری در پیش است ولی تلاش بسیاری در این زمینه صورت گرفته است؛ باور این که گردشگری بخش مفیدی در اقتصاد است فراگیر نشده است؛ این امر به معنای تعارض با تولید نیست و سهم هر حوزه مجزا است.
 
طرح زمین فروشی 300-200 سال پیش در آمریکا اتفاق افتاد
ایزدخواه در ادامه اذعان داشت: در دولت قبل به دعوت مسئولین به مناطق آزاد رفتم و مسیرها و راه های غلط را به مسئولین گوشزد می کردم؛ بحث من حزب نیست؛ تفکرات اقتصادی که از غرب گرفتیم 20 سال است که در بدنه اقتصادی حاکم است؛ آیا این 20 سال قابل نقد نیست؟
طرح زمین فروشی 300-200 سال پیش در آمریکا اتفاق افتاد؛ امروز در دنیا طرح مشارکت مردم و دولت داریم که طرح های لیبرال هم به این امر رسیدند؛ چرا طرح های 200 سال پیش را دولت فعلی دنبال می کند؟ زمین ها را به تعاونی مرز نشینان خرمشهر واگذار کنید و قواعد را تعیین کنید.
ترکان با تاکید بر این امر که زمین ها برای دولت نیست و قرار نیست دولت زمین های مردم را بخرد، اذعان داشت: ما می خواهیم بستر سازی کنیم تا سرمایه گذاری بر روی زمین ها صورت گیرد؛ من نمی گویم مردم زمین های خود را ارزان بفروشند.
مشارکت دولت و بخش خصوصی مربوط به بخش زیر ساخت ها است؛ آن چه که اکنون رایج شده است این است که برای توزیع اقتصادی بخش های زیر ساختی که در کوتاه مدت بازگشت سرمایه نمی شوند بخشی را دولت سرمایه گذاری می کند و از آورده خود سود نمی گیرد تا سهم آورده بخش خصوصی سودآور شود.
 
صاحبان سرمایه می توانند خلق شغل کنند؟
ایزد خواه گفت: این اتفاق در عسلویه هم افتاد؛ از مردم زمین ها را با قیمت های مناسب خریداری کردند اما بعد ها با قیمت های چندین برابری به پترشیمی فروخته شد و افراد بومی منطقه وارد تهران شدند به دوره گردی و سیگار فروشی مشغول شدند؛ برای مردم ریل گذاری کنید؛ پولدار کار آفرین نیست، الان کارآفرین جوانی است که سرمایه اندک دارد اما قدرت دارد مزرعه بزند و کشاورزی راه بیاندازد.
ترکان اذعان داشت: با کسانی که دارای تمکن مالی هستند مخالف نیستم؛ امروز نگاه من به صاحب سرمایه اینست که می تواند خلق شغل کند؛ پس از کسانی که صاحب سرمایه هستند دعوت می کنم به مناطق آزاد بیایند؛ نگاه منفی به صاحبان تمکن به ضرر اقتصاد کشور است؛ باید فضای امن برای صاحبان سرمایه ایجاد کرد تا سرمایه خود را بیرون از کشور نبرند.