"بانک های برون مرزی در مناطق آزاد کشور ایجاد می شود". این جمله را ناصر خرمالی می گوید. مدیر بانک و بیمه دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور. مدیریتی که با آغاز به کار دولت تدبیر و امید در دبیرخانه شورا شکل گرفت و با اقدامات و فعالیت های فراگیر در حوزه بیمه، بانک، بورس و بازار سرمایه باعث شد تحولات جدیدی در این حوزه شکل بگیرد.
گفت و گوی ما با ناصر خرمالی را می خوانیم:
- مدیریت بانک و بیمه به چه هدفی در دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایجاد شد؟
با روی کار آمدن دولت جدید و با تاکیدات جناب آقای مهندس ترکان و آقای مهندس معزالدین مبنی بر اینکه در راستای ایجاد و تاسیس و اداره بانک ها، بیمه ها، راه اندازی بورس و مراکز مالی در مناطق آزاد بر اساس مقررات خاص این مناطق تا کنون کاری صورت نپذیرفته ، لذا لازم بود این معضل با ایجاد واحدی تخصصی در این خصوص می بایست تا حد امکان رفع و رجوع می گردید تابتوان اقدامات موثرتری در جهت ایجاد و احیاء فاکتورهای مهم در شکل گیری یک فعالیت سرمایه گذاری پس از سالیان صورت گیرد .
با همین تفکر بود که واحدی در دبیرخانه شورای هماهنگی با عنوان مدیریت بانک و بیمه تشکیل و این نیز اواخر بازار سرمایه و بورس هم به این واحد اضافه و بر این اساس کارگروه های تخصصی مختلفی در این مدیریت تشکیل گردید. با راه اندازی این مدیریت علاوه بر موضوعات بانکی موارد مرتبط با بیمه و بورس و بازار سرمایه نیز در دستور کار این مدیریت قرار گرفت.
- با تشکیل این کارگروه ها چه اقداماتی در خصوص بانکداری برون مرزی انجام گرفته است؟
در بحث بانک، چند کارگروه تشکیل شد که به نتایج قابل قبولی دست یافتیم. در این کارگروه ها مقرر شد تا ابتدا به ساکن آیین نامه ها و دستورالعمل هاپولی و بانکی را در مناطق آزاد خصوصا در حوزه بانکداری برون مرزی بازنگری و شفاف نماییم. در این کارگروه تخصصی از صاحب نظران پولی- بانکی و مالی بهره مند شدیم .
- در خصوص ابلاغیه اخیر بانک مرکزی درباره تاسیس بانک های برون مرزی در مناطق آزاد توضیح بفرمایید؟
بخشنامه اخیر بانک مرکزی در خصوص بانکداری برون مرزی از جمله موضوعات بسیار مهمی بود که در کارگروه تخصصی بانک مناطق به کرات مورد بررسی و بر ایجاد آنها با تغییر در مقررات جاری در مناطق آزاد مورد تاکید صاحبنظران پولی و بانکی عضو کارگروه بود . نه اینکه دستورالعملی تاکنون در این خصوص وجود نداشت، بلکه می بایست مورد بازنگری قرار گرفته تا بسیاری از موارد شفاف و روان سازی می گردید .
این دستورالعمل در بیش از صد ماده تهیه و ابلاغ شد. در شرایط کنونی که حاکم بر کشور است و به لحاظ ماهیت ذاتی و استقرار این نوع از بانک ها در مناطق آزاد می توانند نقش بسیار مهمی را در موضوعات مختلف بانکی از جمله تامین سرمایه برای واحدهای سرمایه گذاری ، نقل و انتقال ارز و ورود ارز ارزان قیمت از خارج از کشور ایفا نماید.
- پایلوت بانک های برون مرزی در کدام منطقه تشکیل می شود؟
در پایلوت نمودن می بایست به قدمت، تعدد و تنوع توجه نماییم تا بتوان بهترین نتیجه ممکن را در عمل به دست بیاوریم. به نظر من جزیره کیش به دلیل تعدد و تنوع بانک های خصوصی و دولتی و مراودات بین المللی بلحاظ شرایط خاص آن ، می تواند پیلوت مناسبی برای راه اندازی بانک های برون مرزی باشد. البته به نظر من می توان بموازات تاسیس اینوع بانک ها در کیش ، در صورت وجود متقاضی واجد شرایط لازم ، در سایر مناطق آزاد نیز ایجاد و تاسیس نمود .
- بانک های ایرانی که در مناطق آزاد شعبه دارند می توانند با بانک های برون مرزی مشارکت داشته باشند؟
از آنجاییکه طبق قانون، کلیه واحدهای بانکی که مجوز بانکداری برون مرزی را از بانک مرکزی اخذ می نمایند از انجام معاملات به ریال ایران منع گردیده اند. معاملات این دسته از بانک ها صرفا می بایست به یک یا چند نوع پول خارجی ( ارز ) صورت پذیرد. لذا آن دسته از بانک های سرزمین اصلی که در مناطق آزاد دارای شعبات ارزی هستند به مثابه همکاری هایی که در حال حاضر بسیاری از بانک ها چه در سرزمین اصلی و چه در مناطق آزاد با یکدیگر دارند ، همکاری متقابل ارزی در حوزه های مورد نظر می توانند داشته باشند.
- آیا کشور خاصی تمایل به تاسیس بانک های off shore در مناطق آزاد دارد؟
قبل از تدوین وابلاع دستورالعمل جدید توسط بانک مرکزی ،تقاضاهای بسیار زیادی چه از طرف اشخاص حقیقی داخل کشور و چه برخی از فعالان اقتصادی خارج از کشور داشتیم ،ولی به دلیل شفاف نبودن مقررات و رویه ها و طولانی بودن فرایند ها ، عمدتاً پیگیری ما از طریق دبیرخانه شورا به نتیجه خاصی منتج نمی گردید . اینک امیدواریم با ابلاغ این دستورالعمل و شفاف سازی بعمل آمده ، شاهد تقاضاهای زیادی از داخل و خارج از کشور باشیم .
- آیا بانک های off shore می توانند در مناطق آزاد دفتر تاسیس کند یا فقط مجازی است؟
در حال حاضر بسیاری از امور بانکداری در اکثر کشورهای دنیا بصورت مجازی انجام می گردد ولی در عین حال به صورت فیزیکی نیز حضور دارند. در حوزه بانکداری برون مرزی (off shore banking) ، نیز این دسته از بانک ها به صورت شکلی در مناطق حضور خواهند داشت هرچند که می توانند بسیاری از عملیات را به صورت مجازی انجام دهند.
- آیا بانک های داخلی می توانند نماینده بانک های off shore در کشور باشند؟
طبق قانون ایجاد و تاسیس بانک ها، شعبات، موسسات اعتباری می بایست صرفا با مجوز بانک مرکزی باشد . از طرفی بر اساس مواد مندرج در دستورالعمل پولی مناطق آزاد ، دفاتر نمایندگی منحصراً بعنوان رابط و پیگیر روابط بانکی بانک متبوع خود در منطقه خواهد بود . لذا دفاتر نمایندگی در حال حاضر مجاز به انجام معامله بانکی و ارائه خدمات بانکی نمی باشند . از آنجاییکه بانک های off shore بانک های صرفا ارزی هستند . یعنی مجموع عملیات پولی و معاملات در آن می بایست به ارز انجام گیرد ایندسته از همکاری های بانکی می تواند با طی فرآیند خاص خود با شعبه های مستقل ارزی در مناطق آزاد صورت گیرد.
- در حال حاضر چند بانک در مناطق آزاد وجود دارد؟
اکنون در اکثر مناطق آزاد کشور، عمده بانک های دولتی و خصوصی با ایجاد شعب در حال فعالیت در مناطق می باشند . و متاسفانه بانک مستقل مناطق آزاد تاکنون ایجاد نشده است. با اخذ اطلاعات لازم از مناطق، در حال ایجاد بانک اطلاعاتی در حوزه بانک ها ، بیمه های ، صرافی ها هستیم تا با بررسیهای لازم ضمن گردآوری اطلاعات برای تصمیمات مدیریتی، نسبت به حل معضلات موجود و ایجاد افق های تازه در این حوزه حرکت نماییم.
- مناطق آزاد برای تامین منابع مالی پروژه ها چقدر به بانک های محدوده خود مراجعه می کنند؟
در حال حاضر به دلیل عدم شفافیت در دستورالعمل های پولی ـ بانکی مناطق آزاد و فقدان مزیت نسبی این مقررات به نسبت مقررات حاکم در سرزمین اصلی، رغبت چندانی برای فعالان اقتصادی در مراجعه به بانک های مستقر در مناطق آزاد وجود ندارد . البته امیدواریم با ابلاغ آیین نامه ها و دستورالعمل های پولی ـ بانکی جدید توسط بانک مرکزی که انشاالله بزودی ابلاغ خواهد شد ، شاهد مزیت های قابل توجهی در این حوزه باشیم ، تا بتوانیم در جهت توسعه سرمایه گذاری در سازمان های مناطق گام های اساسی برداریم.
- قانون بانک های مناطق آزاد و سرزمین اصلی یکسان هستند؟
به منظور نیل به اهداف مندرج در قانون مناطق ، قانونگذار قوانین خاص و متفاوتی را به نسبت قوانین موضوعه در سرزمین اصلی مصوب و ابلاغ نموده است و اکثر کشورهای دنیا نیز قوانین سرزمینی و مناطق آزاد و ویژه تفاوت در وجود دارد.
ماده 18 از قانون مناطق آزاد که به تاسیس و ایجاد بانک ها و موسسات اعتباری اشاره نموده و ذیل این ماده قانونی ، 35 ماده آیین نامه و 105 ماده شیوه نامه طراحی و ابلاغ نموده است ولی متاسفانه در حال حاضر بدلیل اجرا نشدن بسیاری از مقررات (حال به دلیل عدم تمکین بانک ها، مقررات دست و پاگیر بانک مرکزی ، شرایط حاکم بر کشور و...) عملا، تفاوت خاصی بین بانک های سرزمینی و مستقر در مناطق آزاد وجود ندارد. خوشبختانه در حوزه مقررات بانکداری برون مرزی این تفاوت با ابلاغ اخیر بانک مرکزی ایجاد شده است. و امیدواریم در اجرا نه تنها به مشکل خاصی برخورد نکنیم بلکه روند مثبت و مطلوبی را در تاسیس بانک های برون مرزی طی نماییم.
گفت و گو: آمنه شهیدی