لزوم توسعه زیرساخت های گردشگری دریایی در هرمزگان

اگر چه همه استان های جنوبی کشور در ایام سال بویژه فصل بهار پذیرای میهمانان زیادی از اقصی نقاط کشور هستند اما استان هرمزگان به دلیل وجود جزایر کیش، قشم، هرمز و ... همواره پذیرای خیل عظیمی از گردشگران نوروزی است افرادی که با هدف بهره مندی از فعالیت های تفریحی در گردشگری دریایی راهی این دیار پرجاذبه می شوند.

به گفته مسئولان، در نوروز 92 استان هرمزگان میزبان بیش از 12 میلیون گردشگر بوده است که اغلب با هدف استفاده از موهبت دریا به این استان سفر کرده اند حال سئوال اینجاست سهم گردشگری دریایی هرمزگان با 14 جزیره، خوریان و کانال های آبی و مرز ساحلی در صنعت گردشگری چه قدر است؟‌آیا از ظرفیت های موجود به حد کافی استفاده شده است؟ صنعت گردشگری هرمزگان بویژه در بخش دریایی با چه چالش های مواجه است؟ و چه راهکارهایی باید برای رفع مشکلات یافت.

دکتر بهزاد الصفی، دانشجوی دکتری حمل و نقل دریایی از دانشگاه بلژیک، عضو هیات عملی دانشگاه امیر کبیر در گفت و گو با خبرنگار شبکه ایران در این باره گفت: چالش های پیش روی صنعت گردشگری در بخش دریا تنها مختص به استان هرمزگان نیست و این مشکلات در اغلب مناطق ساحلی کشور وجود دارد درواقع، بحث گردشگری دریایی آنطور که باید و شاید مورد استفاده بهینه نگرفته است، ظرفیتی که می تواند صنعت گردشگری استان های ساحلی را رونق ویژه بخشد.

وی که نگارنده چندین کتاب در زمینه توریسم دریایی است، ادامه داد: در بررسی نقاط ضعف گردشگری دریایی چند نکته مهم همچون ادغام مفهوم گردشگری دریایی و مسافرت دریایی، بیگانگی مردم با ظرفیت دریایی و دیگری نبود زیرساخت های متناسب با ظرفیت های موجود قابل بیان است. مواردی که در دیگر مناطق دریایی جهان مورد توجه قرار گرفته است. البته شاید این ذهنیت ایجاد شود که گردشگری دریایی در کشورهای خارجی متفاوت با ایران اسلامی است اما نکته این است که که گردشگری دریایی در کشور اسلامی ایران نیز می تواند در چارچوب موازین اسلامی و اجتماعی حاکم بر جامعه رونق یابد. اتفاقا به این دلیل که ایران از امن ترین کشورهای دنیا در بحث گردشگری و از مقیدترین کشورها در بحث رعایت مسائل اخلاقی است، این صنعت بهتر از هر جای دنیا می تواند در چارچوب موازین اخلاقی رشد و توسعه یابد.

مردم هنوز با ظرفیت ها دریا بیگانه اند

کارشناس حمل و نقل دریایی همچنین با اشاره به اینکه بیگانگی مردم با موهبت دریا و ظرفیت های غذایی دریا می تواند به صنعت گردشگری دریایی لطمه وارد کند، خاطرنشان کرد:‌ در حال حاضر متوسط مصرف غذاهای دریایی در جهان 16 کیلوگرم به ازای هر نفر است اما در ایران حدود 8 کیلوگرم در سال است. جالب است بدانیم سرانه مصرف غذاهای دریایی در کشور ژاپن 70 کیلوگرم در سال است در مقابل جایگاه صنایع غذایی دریایی در ایران که قطب صادرات میگو و انواعی از آبزیان دریایی است، چندان مطلوب نیست.

الصفی، نبود زیرساخت ها و امکانات متناسب با ظرفیت های دریا و ساحل در نقاطی از کشور بویژه هرمزگان را مد نظر قرار داد و افزود: ایجاد اسکله های دریایی، تفریحات سالم ساحلی، رستوارن های دریایی، ایجاد مناطق حفاظت شده در دریا به منظور حفظ زیستگاه آبزیان و ... می تواند جذابیت خاصی به استان های دریایی کشور دهد چیزی که متاسفانه هنوز مورد توجه مسئولان و بخش خصوصی قرار نگرفته است.

وی، نبود موزه های دریایی در استان های دریایی کشور همچون هرمزگان را از دیگر نقاط ضعف در کمرنگ شدن جاذبه های دریایی استان بیان کرد و افزود: اغلب ما، استفاده کوتاه مدت مسافران از شناورهای دریایی را گردشگری دریایی می پنداریم این در حالی است که گردشگری دریایی به مجموعه فعالیت های تفریحی و سرگرمی که در محیط های دریایی صورت می گیرد، اطلاق می شود، فعالیت هایی تفریحی که با راه اندازی مجموعه زیرساخت های تفریحی دریایی تکمیل می شود. از طرفی راه اندازی موزه دریایی، رستوران های دریایی، آموزش راهنمایان تخصصی گردشگری دریایی، بازسازی فانوس های قدیمی، ایجاد غواصی در آکواریم دریایی و ... می تواند رونق بسیار ویژه ای به صنعت گردشگری دریایی دهد امکاناتی که هنوز در استان های دریایی کشورمان یا و جود ندارد و یا بسیار کمرنگ است.

کارشناس حمل و نقل دریایی با اشاره به ایجاد برخی جذابیت ها در کشورهای برخوردار از موهبت دریا گفت: بسیاری از کشورهای که از ظرفیت دریا برخوردار هستند با ایجاد تفریحات سالم درسواحل همچون راه اندازی آکواریوم دریایی، مسابقات مجسمه سازی با شن و ماسه و همچنین راه اندازی زیردریایی کوچک ویژه توریسم و ... هم زمینه آشنایی مردم با جانداران دریایی را فراهم کرده اند و هم اینکه به ایجاد فرصت های شغلی و درآمدزایی خوبی رسیده اند موردی که هنوز در کشور ما آنطور که باید و شاید نسبت به آن توجه نشده است.

الصفی با اشاره به برخی اقدامات دانشگاه های دریایی کشور به منظور شناسایی هر چه بیشتر ظرفیت های دریایی خاطرنشان کرد: در حال حاضر برخی دانشگاه های دریایی با همکاری مناطق آزاد تجاری اقدام به ساخت زیردریایی توریسم و یا زیردریایی آکواریم و همینطور رستوران دریایی کرده اند، اقدامی که سرمایه گذاری در آنها بسیار سودآور است و اگر سرمایه گذاران پای کار بیایند کمتر از یکسال به سوددهی می رسند.

لزوم انتخاب یک روز ملی به نام روز ملی دریا

عضو هیات علمی دانشگاه امیر کبیر، پیشنهاد داد از آنجایی که مردم آشنایی زیادی با ظرفیت ها و جذابیت های دریایی ندارند بهتر است یک روز ملی دریا در تقویم کشورمان ایجاد شود تا در آن روز مردم با مباحث دریایی بیشتر آشنا شوند.

مدیر موسسه مشق آفرینش( موسسه آموزشی و پژوهشی در حوزه اکوتوریسم و طبیعت گردی) استان هرمزگان نیز معتقد است: استان هرمزگان با بیش از 2 هزار کیومتر مرز آبی و سا حل رتبه دار گردشگری کشور است. بنابراین گردشگری دریایی در این استان حائز اهمیت است اما متاسفانه با وجود اینکه مصادیق گردشگری دریایی در هرمزگان وجود دارد اما هنوز برنامه ریزی ها، زیرساخت ها و قوانین لازم برای توسعه این بخش از صنعت گردشگری وجود ندارد.

این کارشناس گردشگری دریایی با بیان اینکه ظرفیت صنایع کشتی سازی کشورمان در جهت توسعه تجارت دریایی بوده است و نه گردشگری دریایی، خاطرنشان کرد: صنعت لنج سازی کشور میراث بزرگی است اما این صنعت امروزه با تکنولوژی های روز دنیا مطابقت ندارد. از طرفی ساخت اسکله های ویژه گردشگری نیز ضرورتی است که باید به آن توجه ویژه شود. هر چند در حال حاضر 5 اسکله در استان هرمزگان برای جابجایی گردشگران وجود دارد اما این تعداد نیز باید به تکنولوژی های روز نزدیک تر شود.

وی با تاکید بر اینکه حمل و نقل دریایی مسافر به معنای گردشگری دریایی نیست،‌ تاکید کرد:‌ گردشگردی دریایی تعریف خاص خود دارد اینکه فردی برای تحصیل و یا تجارت عازم جزیره هرمز و قشم شود، گردشگری دریایی نیست بنابراین باید افزایش اقامت مردم با هدف بهره گیری از جاذبه های دریا و طبیعت گردی برنامه ریزی های راهبردی داشت. متاسفانه در کشور ما یک سازمان خاص به منظور ساماندهی گردشگری دریایی وجود ندارد در واقع اداره بنادر و کشتیرانی اغلب کشتی ها را با هدف تجارت دریایی می سازد و نه با هدف جابجایی گردشگری دریایی از طرف سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور چه برآوردی از افزایش تعداد گرشدگران دریایی تا سال های آتی انجام داده است تا برای آن برنامه ریزی خاص صورت گیرد.

شیرخوانی همچنین با اشاره به نقش آژانس های مسافرتی در راه اندازی تورهای دریایی گفت: در حال حاضر بیشترین توجه آژانس های مسافرتی بر فروش ویزا و بلیط هواپیماست و اقدام خوبی برای تبلیغ و ایجاد تورهای دریایی و یا تورهای طبیعت گردی نمی کنند این در حالیست که ایران به دلیل برخورداری از 4 تالاب بین المللی، وسعت جنگل های حرا، بزرگترین مقصد کوچ زمستانی پرندگان در کل خاورمیانه است اما این ظرفیت ها همچنان در حاشیه مانده است و بهره برداری اقتصادی و گردشگری از آ‌نها صورت نمی گیرد.

وی با اشاره به نحوه بازدید مردم از دلفین های جزیره هنگام قشم نیز افزود: در حال حاضر بازدید گردشگران از جزیره هنگام و جانداران دریایی آن به بدترین شکل ممکن انجام می شود و از ما بارها از سازمان های مردم نهاد و تلاشگران محیط زیست خواسته ایم نسبت به این نوع بازدیدهای غیر علمی واکنش نشان دهند چرا که سالیانه تعداد زیادی از دلفین ها به پروانه های قایق و کشتی ها گیر می کنند و از بین می روند. از طرفی در دنیا پرنده نگاری پررونق ترین تفریح سالم انسان معاصر شناخته شده است اما در کشور ما از هر یکهزار نفر یک نفر هم نمی داند، پرنده نگاری چیست؟ چرا که اطلاع رسانی و تبلیغات مناسبی برای معرفی ظرفیت های طبیعی صورت نگرفته است.

جای خالی راهنمایان گردشگری دریایی

این پژوهشگر ادامه داد:‌ باید مسیر فعالیت آژانس های گردشگری به سمت و سوی جذب گردشگر با هدف راه اندازی تورهای طبیعت گردی و گردشگری تغییر کند اینکه تنها زمینه خروج مردم از کشور فراهم شود ارزش نیست بلکه باید تلاش کرد تا گردشگران را به سمت کشور و بهره مندی از ظرفیت های ناب گردشگری هدایت کرد.

وی با بیان اینکه گردشگری طبیعت بیشترین سودآوری را نسبت به گردشگری تاریخی و فرهنگی، بر ایجاد زیرساخت های گردشگری طبیعت در هرمزگان با توجه به وجود جاذبه های ناب طبیعی تاکید کرد.

شیرخوانی همچنین نبود راهنمایان گردشگری دریایی را عامل بازدارنده دیگری بر رونق گردشگری دریایی هرمزگان دانست و گفت: متاسفانه حرکت ناوگان دریایی مسافربری در ایام عید در هرمزگان از مبدا تا مقصد بدون کوچکترین توقفی انجام می شود در حالی که می شود با توقف چند دقیقه ای و استقرار راهنمایان گردشگری ویژگی های موهبت دریا، جانداران دریایی، افسانه ها و اساطیر دریایی و حتی محلی که هواپیمای ایرباس کشورمان هدف حمله رژیم عراق قرار گرفت و .. را برای گردشگران بازگو کرد تا بهره مندی از طبیعت دریا برای مردم شیرین تر و جذاب تر شود.

توسعه گردشگری دریایی نیازمند مدیریت یکپارچه است

اما معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان نیز در گفت و گوی تلفنی با خبرنگار شبکه ایران درباره مشکلات پیش روی گردشگری دریایی در این استان گفت: نبود جایگاهی خاص برای پهلوگیری شناورهای تفریحی – توریستی در اسکله های استان هرمزگان وجود ندارد که این به معنای اهمیت ندادن به مهمترین مقوله گردشگری یعنی توسعه حمل و نقل دریایی و گردشگری دریایی در استان های ساحلی است.

فرشید واحدی همچنین کافی نبودن اعتبارات استانی برای ایجاد زیرساخت های گردشگری دریایی، توسعه و ساماندهی سواحل را از دیگر موانع پیش پای صنعت گردشگری دریایی استان دانست.

وی ادامه داد: در حال حاضر ساختار مشخصی برای طرح های گردشگری دریایی به خصوص شناورهای تفریحی و تعیین تکلیف سازمان ها و متولیان امر در انجام امور مربوط به طرح های گردشگری دریایی برای ایجاد تعامل و هماهنگی بیشتر سازمان بنادر و دریانوردی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و جود ندارد که همین عامل بر توسعه صنعت گردشگری در بخش دریای سایه انداخته است.

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان درباره راهکارهای موثر برای ایجاد زیرساخت های لازم به منظور توسعه صنعت گردشگری در بخش دریایی گفت: راه اندازی مکانی ویژه به منظور پهلوگیری شناورهای تفریحی توسط اداره کل بنادر و یا تخصیص اعتبارات برای اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان به منظور انجام این کار ضرورتی است که باید نسبت به تحقق آن اقدام شود.

واحدی همچنین با تاکید بر ضرورت ورود بخش خصوصی و جذب سرمایه گذاران برای راه اندازی طرح های گردشگری دریایی مانند کشتی های تفریحی توریستی، ساخت اسکله های تفریحی و خصوصی، شناورهای تفریحی، رستوران های شناور دریایی و قایق های آکواریومی برای معرفی گونه های متنوع زیستی آبی به گردشگران خواستار حمایت دولت و ساده سازی ضوابط سرمایه گذاری برای ورود سرمایه گذاران در این بخش شد.

وی با اشاره به لزوم معرفی و شناسایی ظرفیت های دریایی به مردم ادامه داد :‌برگزاری همایش های گردشگری دریایی در استان های ساحلی کشور، تبلیغات و اطلاع رسانی گسترده برای ورود تور به جزایر و سواحل استان، توسعه زیرساخت های گردشگری دریایی شامل ساماندهی و زیباسازی توریستی سواحل، حمل و نقل دریایی، تامین امکانات رفاهی، بهداشتی و تفریحی نیز از دیگر راهکارهایی است که عملی شدن آنها به منظور توسعه صنعت گردشگری استان متناسب با ظرفیت های موجود ضروری است.

به حال توسعه صنعت گردشگری بویژه در بخش دریا در استانی همچون هرمزگان با توجه به ظرفیت بالای گردشگری باید مورد توجه قرار گیرد استانی که تنها در ایام نوروز پذیرای بیش از 12 میلیون گردشگری است که با هدف بهره مندی از ظرفیت دریا عزم این سفر می شوند.

گزارش از شیدا جعفری خانقاه

شبکه ایران