عصر حاضر بي شك دوران طلايي رشد و شكوفايي صنعت گردشگري در زواياي مختلف بوده است. نگاهي گذرا به ميزان سودآوري اين صنعت در كشورهاي قدرتمند و فرصتي كه توسعه گردشگري با وجود مشكلات فراوان در بازارهاي مالي جهان فراروي اين كشورها قرارداده است ما را به اين باور مي‌رساند كه گردشگري همچنان در شمار 5 صنعت درآمدزاي جهان مدنظر سياست گذاران بوده است
در دهه‌هاي گذشته دولت‌هاي بسياري با بهره گيري از ابزارهاي نوين و برنامه ريزي‌هاي منسجم و اصولي تلاش كرده اند تا سهم خود را از بازار گردشگري جهان افزايش دهند و براي كشورهايي كه در روند توسعه اين صنعت حركتي كند داشته و اينك برآنند تا همپاي سرعت شتابان جهان در مسير توسعه صنعت گردشگري گام بردارند، بهره گيري از امكانات مناطق آزاد راه ميانبري است كه نيل به مقصد را در كوتاه ترين زمان ممكن خواهد كرد.
اگر چه سياست ايجاد مناطق آزاد، تسهيل روابط تجاري و كاهش بروكراسي‌هاي اداري براي دستيابي به توسعه اقتصادي است، اما مي‌توان با بهره گيري از فاكتورهاي حضور گسترده تجار و بازرگانان و فعالان اقتصادي در اين مناطق، توسعه صنعت حمل و نقل هوايي و دريايي، فراهم شدن امكانات اقامتي استاندارد، افزايش فعاليت بانكها، موسسات مالي و اعتباري و بازاربورس زمينه توسعه صنعت گردشگري را نيز فراهم كرد و آنجا كه اين امكانات در كنار جاذبه‌هاي طبيعي خدادادي در كنار هم قرار گيرند، شناخت واقعي توانمندي‌هاي اين مناطق در كنار سياست گذاري منسجم و استفاده بهينه ازنيروهاي تخصصي و بازاريابي گسترده، گردشگري را به سودآورترين صنعت در اين مناطق آزاد تبديل خواهد كرد. حتي مي‌توان در نگاهي گسترده تر اين مناطق را درگاهي براي ورود گردشگران خارجي به كشور دانست. كشوري كه با جاذبه‌هاي طبيعي همواره براي بسياري از جهانگردان مقصدي ايده آل بوده است. تنوع آب و هوايي، ميهمان نوازي ايرانيان و پيشينيه غني فرهنگي و تاريخي كشورمان ازمهم ترين ويژگي‌هايي است كه ايران را به عنوان مقصدي مهم و پرطرفدار در بازارگردشگري جهاني مطرح كرده است.وجود چهارمنطقه گردشگري جنگل‌هاي باراني و كوهپايه‌هاي سرسبز دريايي خزر، مراتع و مناطق كوهستاني زاگرس، دشت‌هاي كويري مركزي ايران و مناطق گرم ومرطوب جنوب، تنوعي است كه در كمتر نقطه اي از جهان مي‌توان يافت. لذا به نظر مي‌رسد لطف الهي دست برنامه ريزان توسعه صنعت گردشگري كشور را براي ايجاد انگيزه‌هاي سفر بازگذاشته تا بااستفاده ازاين مواهب به ترغيب بازارهاي هدف براي افزايش شمار متقاضيان سفر به ايران بپردازند.شايد در اين ميان معرفي مناطق آزاد به گردشگران بين‌المللي آن هم به مدد رونق فعاليت‌هاي اقتصادي و عمراني بيشتر از ساير مناطق كشورميسر باشد، دستاوردي كه همواره به عنوان يكي از اهداف پنهان برگزاري نمايشگاه‌ها و همايش‌هاي متعدد بين‌المللي دراين مناطق آزاد محقق شده است.
ساخت مراكز تفريحي و تجاري، بهره گيري از جاذبه وامكانات بي نظير ورزش‌هاي دريايي در مناطق آزاد ساحلي و امكانات فراتر از استاندارهاي جهاني در زمينه توريسم ورزشي فرصت مناسبي را براي برخي مناطق آزاد كشور به عنوان قطب‌هاي مهم گردشگري كشور فراهم آورده است.رويكرد گردشگري مناطق آزاد كشورمان هرچند طرح نويني در بين مناطق آزاد جهان نيست ولي نگاه تخصصي به اين صنعت آن هم با تعريف ارزشي آن شايد مقوله اي جدا و كاملا متمايز نسبت به سايرمناطق گردشگري در جهان تعبير شود.البته بايد در نظر داشت كه دستيابي به اهداف توسعه اي تعيين شده براي مناطق آزاد با محوريت گردشگري مستلزم نگاهي منصفانه و منطقي به جايگاه اين مناطق در سياست گذاري‌هاي كلان و توجه به شاكله فرهنگي و ارزش‌هاي ديني حاكم بر كشور است. در اين سياست گذاري، مقصد گردشگري، گردشگر را به منظور ايجاد يك ارتباط دوجانبه فرهنگي و تفريحي انتخاب مي‌كند و با تامين چتر حمايتي از گردشگران معتقد به ارزش‌هاي ديني و انساني اين امنيت خاطررا به آنان مي‌دهد كه اين مناطق محيطي آرام، امن ومناسب براي تفريحات سالم بوده و داراي يك محتواي فرهنگي دور از ابتذال رايج در بسياري از مراكز تفريحي ساير مناطق جهان هستند. خوشبختانه برخي مناطق آزاد كشور امروز به يمن اقبال عمومي گردشگران داخلي هر سال پذيراي ميليون‌ها مسافر هستند و در مسير مناسبي از توسعه اين صنعت درآمدزا قرارگرفته اند.بسياري از اين مناطق نه تنها مي‌توانند سهم مناسبي از سفرهاي جهانگردان را به خود اختصاص دهند بلكه كارگاه‌هاي آموزشي ارزشمندي براي صنعت گردشگري داخلي محسوب مي‌شوند.به ويژه آنكه در مناطقي همانند جزيره كيش همواره سياست گذاري‌ها بر مبناي توسعه همگون زيرساخت‌ها در بخش‌هاي صنعت، تجارت و گردشگري بوده وتوجه به يك بخش، ركود ساير بخش‌ها را به دنبال نداشته است. نكته بسيار قابل توجه در فعاليت‌هاي گردشگري و اقتصادي برخي مناطق آزاد كشور توجه به استفاده هوشمندانه از انرژيهاي نو است. بدون ترديد ورود و گسترش استفاده از انرژيهاي نو در اين مناطق در کنار تواناييهاي زيستمحيطي و بومي منطقه، بهره گيري از انرژي خورشيدي براي تامين روشنايي پارك‌ها و معابر عمومي، راه اندازي هتلهاي مدرن كه انرژيهاي تجديد پذير و پاک، سهمي اساسي در سبد مصرف انرژي آنها دارند و اعطاي تسهيلات براي توسعه صنايع با فناوري بالا و راهاندازي کارخانهها و صنايع مرتبط با توليد اين فنّاوريهاي برتر، اقداماتي است كه در اين مناطق ازاد با هدف حفظ محيط زيست و منابع طبيعي صورت گرفته است. حال آنكه دربسياري از مناطق آزاد و نقاط گردشگر پذيرجهان آلودگي‌هاي محيط زيست و مصرف بي رويه منابع انرژيهاي تجديد ناپذير، مشكلي اساسي است.
در هر حال عصر آينده سرشار از تحولات چشمگير در حوزه صنعت گردشگري خواهد بود. توجه به اين نكته كه حجم پول جابه جا شده از سوي گردشگران ساليانه بيش از دو برابر پول فروش نفت از سوي کشورهاي عضو اوپک است جايگاه واقعي گردشگري جهاني را بي پرده به تصوير مي‌كشد. صنعتي كه قادر است تحولات قابل توجهي را در حوزه اقتصادي و رفاه اجتماعي فراهم آورد و سهم مناسبي در ايجاد اشتغال و ارايه فرصت‌هاي سرمايه گذاري داشته باشد. اين چنين است كه بايد با بهره گيري از تجارب ارزشمند گذشته و نيز نگاهي به ابعاد بين‌المللي اين صنعت و تامين خواسته و ذائقه گردشگران به رونق آن پرداخت.درفضاي كنوني كشورما نيز با تغيير نگرش دولت تدبير و اميد نسبت به جايگاه مناطق آزاد و سياستهاي حمايتي از توسعه اين مناطق، مي‌توان افق‌هاي روش تري را از توسعه صنعت گردشگري در مناطق آزاد كشور ترسيم كرد. اگر چه براي هر يك از اين مناطق براساس تواناييها و امکانات آنها، مأموريتهاي خاصي تعريف شده است و تا كنون بخش صنعت و تکنولوژي در رأس اين برنامهها قرار داشته، اما توسع گردشگري نيز يکي از برنامههاي مندرج در سياستهاي مناطق آزاد است که در اين ماراتون بزرگ جهاني جذب گردشگر ميتواند به رأس هرم سياستهاي مورد نظر ارتقا يابد تا كشورمان سهمي شايسته را از بازار گردشگري جهاني كسب كند.
علی اصغر مونسان
** مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش
منبع: روزنامه ابتکار